Dna moczanowa u osoby starszej

Jednym z często spotykanych schorzeń osób starszych jest dna moczanowa, zwana też artretyzmem lub podagrą. To choroba zapalna stawów, którą łatwo pomylić z innymi chorobami reumatologicznymi. Jednak charakterystyczne objawy pozwalają lekarzowi skutecznie ją rozpoznać i leczyć, a seniorowi – odzyskać jakość życia. Dziś przyjrzymy się przyczynom rozwoju dny moczanowej, jej objawom i sposobom leczenia. Dowiemy się też, jaką rolę w tym wszystkim pełni opiekunka chorego podopiecznego.

Czym jest dna moczanowa? 

Dna moczanowa to przewlekłe schorzenie metaboliczne związane z nadmiarem kwasu moczowego we krwi (hiperurykemią). Kwas moczowy odkłada się w stawach w postaci kryształków, co powoduje silny ból stawów i stan zapalny. Podagra ma tendencję do nawrotów i często rozwija się w starszym wieku, szczególnie u osób prowadzących niezdrowy tryb życia, z nadwagą czy chorobami współistniejącymi. 

Nie każdy wie, że dnę moczanową można odziedziczyć – a konkretnie jej pierwotną formę. Wiąże się ona nieodłącznie z wrodzonym zaburzeniem metabolizmu. Oczywiście można też na nią po prostu zachorować. Przyczynami wtórnej dny moczanowej mogą być: choroba nerek, białaczka, tryb życia (niezdrowa dieta, picie alkoholu, źle przeprowadzona kuracja odchudzająca, przyjmowanie leków o działaniu odwadniającym). Na skutek tych błędów zostaje zaburzona równowaga kwasu moczowego – organizm nie wydala go tak, jak powinien. 

Przyczyny rozwoju dny moczanowej u osób starszych mogą być różne. Najczęściej jednak spotyka się takie czynniki, jak: 

• nieprawidłowa dieta – spożywanie dużych ilości mięsa, owoców morza, alkoholu (zwłaszcza piwa), a także słodkich napojów, 

• nadmierna masa ciała – otyłość sprzyja produkcji i zmniejszonemu wydalaniu kwasu moczowego, 

• choroby współistniejące – np. nadciśnienie, cukrzyca, niewydolność nerek. 

• niektóre leki – np. moczopędne (stosowane często przez seniorów w leczeniu nadciśnienia), 

• czynniki genetyczne – w rodzinach, w których występowała dna moczanowa, ryzyko zachorowania jest większe. 

Objawy dny moczanowej u seniorów 

U osób starszych objawy dny mogą być bardziej nasilone i trudniejsze do zniesienia, niż w przypadku młodszych ludzi. Do najczęstszych objawów należą: 

• nagły, silny ból jednego lub kilku stawów – najczęściej zaczyna się w nocy. Klasyczny atak obejmuje duży palec u nogi; 

• obrzęk i zaczerwienienie stawu – chory obszar staje się tkliwy, gorący i mocno opuchnięty; 

• problemy z poruszaniem się – nawet najmniejszy ruch może wywoływać silny ból; 

• gorączka i ogólne osłabienie – zwłaszcza podczas ostrych napadów. 

Ataki trwają od kilku dni do tygodnia. Niestety, jeśli choroba nie jest właściwie leczona, mogą nawracać – i to w coraz krótszych odstępach. Jak wyglądają etapy dny moczanowej? 

1. Okres bezobjawowej hiperurykemii: na początku podwyższa się jedynie stężenie kwasu moczowego we krwi; chory nie odczuwa żadnych objawów.
2. Okres ostrego zapalenia stawów: pojawia się nagły, silny ból, przeradzający się w ataki, które mogą trwać do kilku tygodni. 
3. Okres międzynapadowy: chwilowa ulga od objawów. Na początku choroby te okresy są długie, później stopniowo się skracają. 
4. Okres przewlekłego zapalenia stawów: ostatni etap to zaawansowana dna moczanowa. Objawy są już mniej nasilone, ale stale towarzyszą choremu. Jego stawy ulegają zniekształceniu, a sprawność fizyczna maleje. 

Niestety, dny moczanowej nie da się całkowicie wyleczyć; można ją za to z sukcesem kontrolować. Kluczem jest współpraca chorego z lekarzem i edukacja (zarówno seniora, jak i opiekunki oraz rodziny). Dzięki odpowiedniemu postępowaniu można zahamować rozwój schorzenia i ułatwić osobie starszej życie. 

Artretyzm u seniora: czym się charakteryzuje? 

Cięższy przebieg dny moczanowej u osób starszych jest spowodowany dodatkowymi czynnikami. Seniorzy częściej cierpią na choroby przewlekłe, a wielochorobowość jest (niestety) normą w dzisiejszych czasach. Niektóre z tych schorzeń mogą zwiększyć ryzyko zachorowania na podagrę, a później utrudniać leczenie. Osoby starsze często przyjmują też leki, a te – szczególnie diuretyki – mogą zwiększać ilość kwasu moczowego we krwi. Dodatkowo u osób starszych artretyzm nierzadko dotyka większej ilości stawów. Ataki są dłuższe, bardziej bolesne, a guzki dnawe tworzą się znacznie częściej. Choremu trudno jest się poruszać i wykonywać codzienne obowiązki. Niestety, dna moczanowa u osoby starszej może prowadzić do nieodwracalnych deformacji stawów, a co za tym idzie, niepełnosprawności. 

Dlatego opiekując się seniorem z dną moczanową, warto wiedzieć, czym dokładnie jest ta choroba. Opiekunka powinna mieć świadomość, że podagra znacznie utrudnia życie i powoduje chroniczny ból oraz stan zapalny. Chory senior może mieć problemy ze snem, być zmęczony i osłabiony. Sztywne stawy sprawiają, że trudno się ruszać i podejmować codzienne aktywności. Cierpi również psychika osoby starszej. Ból powoduje stres i frustrację, a przedłużający się obniżony nastrój może skutkować nawet depresją. 

Rola opiekunki osoby starszej chorej na dnę moczanową 

Przed opiekunką pracującą w Niemczech z podopiecznym cierpiącym na dnę moczanową stoi bardzo ważne zadanie. Jej codzienna obecność i wsparcie mogą znacząco poprawić komfort życia seniora i zapobiegać nawrotom choroby. Jak to zrobić? Przede wszystkim uważnie obserwować objawy, a następnie reagować na nie. Zwróć szczególną uwagę na nagłe bóle i obrzęki stawów, pogorszenie nastroju i ograniczenie ruchomości, a także trudności przy chodzeniu. Pamiętaj: jeśli szybko zgłosisz objawy lekarzowi, leczenie zacznie się szybciej i umożliwi skrócenie czasu trwania ataku. Jako opiekunka powinnaś też przypominać seniorowi o przyjmowaniu leków i obserwować ewentualne skutki uboczne. 

Obowiązkiem opiekunki z dną moczanową u osoby starszej, którą się opiekuje, jest też pilnowanie diety. To Ty planujesz posiłki, dbając o to, by podopieczny jadł zgodnie z zaleceniami dietetycznymi – przy podagrze ważne jest, żeby unikać produktów wysokopurynowych. Dbasz również o jego odpowiednie nawodnienie. Picie dużej ilości wody wspiera bowiem usuwanie kwasu moczowego z organizmu. Pamiętaj też o ograniczonej sprawności seniora. W trakcie ataków może on potrzebować Twojej pomocy przy wstawaniu, chodzeniu czy korzystaniu z toalety, a także okładów chłodzących na bolące stawy. Natomiast w fazach remisji choroby warto postawić na ruch dostosowany do możliwości osoby starszej. Najlepsze będą spacery, delikatne ćwiczenia rozciągające i gimnastyka w domu, jeśli lekarz nie widzi przeciwwskazań. 

Podsumowanie 

Dna moczanowa u osoby starszej (ale i nie tylko!) jest poważną chorobą, ale można ją z sukcesem kontrolować. Najważniejsze jest wsparcie chorego seniora – bliskość rodziny i opiekunki ma tu kluczowe znaczenie. Odpowiednia terapia, dieta i ruch mogą znacząco zmniejszyć ilość ataków i ich intensywność. 

 

Źródła: 

[1] https://nowywszechswiat.ptpk.org/index.php/wszechswiat/article/view/157/67 – Radosław Szczęch, Krzysztof Narkiewicz Hiperurykemia i dna moczanowa, [w:] Choroby Serca i Naczyń 2006, tom 3, nr 3, 167–168. 

[2] https://journals.viamedica.pl/choroby_serca_i_naczyn/article/view/12163/10041