Psychika opiekunki osoby starszej. Jak dbać o siebie, pomagając innym?

Niedawno obchodziliśmy Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego. Ta wyjątkowa data przypomina nam, że troska o emocje i wewnętrzną równowagę powinna być tak samo ważna, jak dbanie o ciało. Dbanie o siebie staje się szczególnie istotne dla osób, które na co dzień niosą wsparcie innym – opiekunek seniorów w Niemczech. Ich praca jest piękna i potrzebna, ale bywa także niezwykle obciążająca psychicznie. Codzienne obowiązki, nieustanna gotowość i odpowiedzialność za drugiego człowieka mogą z czasem doprowadzić do wyczerpania emocjonalnego. Pracujesz w opiece w Niemczech? Psychika opiekunki to szczególnie ważny aspekt w tej pracy, którego nie należy pomijać. Czas zatem dowiedzieć się, jak możesz dbać o swoją psychikę i kiedy powiedzieć sobie „potrzebuję wsparcia”. 

Emocjonalny ciężar codzienności opiekunki w Niemczech 

Praca opiekunki to coś więcej niż zawód – to misja. Wymaga ona empatii, cierpliwości, wyrozumiałości i ogromnej odporności psychicznej. Opiekunka nie tylko podaje leki, gotuje i dba o higienę seniora, lecz także towarzyszy mu w codziennym życiu. Wysłuchuje, wspiera, czasem pociesza, a niekiedy też przejmuje na siebie jego emocje. A warto wiedzieć, że wielu seniorów cierpi na różnorodne schorzenia: demencję, depresję, chorobę Alzheimera. Te choroby nierzadko zmieniają ich zachowanie. Zdarzają się wybuchy złości, podejrzliwość, a nawet agresja słowna. Choć opiekunka wie, że są one objawem choroby, nie oznacza to, że takie sytuacje nie ranią. Długotrwały stres, brak możliwości odreagowania i poczucie, że „trzeba być silną”, powodują, że emocje zaczynają się kumulować. 

Do tych emocji dochodzi także samotność i tęsknota za domem. Dla wielu opiekunek wyjazd do Niemiec to szansa na lepsze życie, ale jednocześnie też ogromne wyzwanie. Nagle zostają same, z dala od rodziny, przyjaciół i swojego domu, a do tego muszą odnaleźć się w zupełnie nowym środowisku. Zmiana języka, inne zwyczaje, nowe jedzenie, inne tempo życia – to wszystko tworzy presję adaptacyjną. W dodatku charakter pracy w opiece seniora sprawia, że trudno o chwilę prywatności. Opiekunka często mieszka w tym samym domu, w którym pracuje. Nawet jeśli ma swój pokój, nie zawsze może tak naprawdę odpocząć, gdyż zdarza się, że senior potrzebuje pomocy także w nocy. W efekcie poczucie bycia w ciągłej gotowości staje się przytłaczające. 

Trudności, które zostają w głowie i sercu opiekunki 

Wiele opiekunek przyznaje, że największym obciążeniem jest nie sam wysiłek fizyczny, ale emocjonalne napięcie. Kontakt z chorobą, starością i cierpieniem bywa trudny. Niekiedy trzeba patrzeć, jak podopieczny z każdym dniem gaśnie, jak traci kontakt z rzeczywistością. A potem – jak odchodzi. Choć opiekunka wie, że to część jej pracy, strata często zostawia ślad. Niektóre kobiety po powrocie ze zlecenia czują pustkę, gdyż przyzwyczaiły się do bycia potrzebnymi, a po powrocie do domu nagle nikt ich nie woła. Inne z kolei zmagają się z poczuciem winy, że nie mogły pomóc bardziej, że się zdenerwowały, że nie miały cierpliwości. Do tego dochodzą czasem konflikty z rodziną seniora: brak szacunku, zbyt wiele wymagań, nieporozumienia. Wszystko to tworzy mieszankę emocji, które bez odpowiedniego wsparcia mogą doprowadzić do poważnych problemów psychicznych. 

Kiedy praca w opiece zaczyna szkodzić – objawy przeciążenia psychicznego 

Psychiczne przeciążenie rzadko przychodzi nagle. Najpierw pojawia się zmęczenie, potem rozdrażnienie, bezsenność, trudności w skupieniu się. Niekiedy opiekunka zaczyna odczuwać lęk bez wyraźnego powodu, płacze, traci apetyt lub chęć do rozmowy. Nie należy lekceważyć tych objawów – mogą świadczyć o wypaleniu zawodowym, depresji lub zaburzeniach lękowych. Często dochodzi do somatyzacji, czyli stanu, w którym organizm reaguje na stres jak na chorobę. Pojawiają się bóle głowy, mięśni, zaburzenia żołądkowe, kołatanie serca. Opiekunka, która przez długi czas jest pod wpływem stresu, może też doświadczyć zaburzeń snu, utraty motywacji, a nawet myśli rezygnacyjnych („Nie dam rady”, „Nie mam siły”). To sygnały, że psychika potrzebuje pomocy – i że nie można ich ignorować. 

Dbanie o siebie to pierwszy krok do równowagi 

Troska o zdrowie psychiczne nie jest luksusem, lecz koniecznością. Opiekunka, która nauczy się dbać o siebie, będzie potrafiła lepiej radzić sobie ze stresem, a także skuteczniej pomagać innym. Jak to zrobić? Warto wprowadzić drobne rytuały, które ułatwią powrót do równowagi. Krótki poranny spacer, kilka głębokich oddechów przy otwartym oknie, filiżanka herbaty w ciszy, ulubiona muzyka – to proste, ale skuteczne sposoby na wyciszenie. Dobrze jest też utrzymywać kontakt z bliskimi. Rozmowa przez telefon lub wideo daje poczucie przynależności, przypomina, że gdzieś czeka dom, rodzina, normalność. Dobrze jest też znaleźć kogoś, z kim można szczerze porozmawiać o trudnościach: przyjaciółkę, koleżankę po fachu, koordynatora z firmy. Innym sposobem na równowagę psychiczną jest pisanie dziennika emocji. Zapisywanie myśli często pozwala zrozumieć, co naprawdę nas boli i czego potrzebujemy. Czasem wystarczy przelać emocje na papier, by poczuć ulgę. 

W pracy opiekunki zdarzają się sytuacje, gdy podopieczny lub jego rodzina przekraczają granice – emocjonalne, słowne, a niekiedy nawet fizyczne. Wtedy kluczowe jest zachowanie spokoju, ale też stanowczości. Nie trzeba krzyczeć ani się tłumaczyć. Wystarczy jasno zakomunikować, czego absolutnie nie akceptujesz. Możesz powiedzieć: „Proszę, byśmy pomówili spokojnie” albo „Nie zgadzam się na rozmawianie takim tonem”. To dobry sposób, by bronić siebie z godnością. Jeśli jednak mimo Twoich prób sytuacja się powtarza, należy poinformować o tym koordynatora lub firmę pośredniczącą. Pamiętaj, że opiekunka zawsze ma prawo do szacunku i bezpieczeństwa, asertywność wcale nie oznacza braku empatii. 

Techniki i sposoby na regenerację psychiczną opiekunki w Niemczech 

Regeneracja psychiczna, zwłaszcza w trudniejszych warunkach, wymaga czasu i regularności. Nie czekaj więc na urlop – każdego dnia możesz zrobić coś dla swojego dobrostanu. A co sprawdza się najlepiej? 

• Mindfulness – czyli uważność. To sztuka skupiania się na chwili obecnej; na oddechu, dźwiękach, zapachu, dotyku. Dzięki temu myśli przestają krążyć wokół obowiązków i stresu. Pomagają także krótkie medytacje lub relaksacje prowadzone, które bez problemu znajdziesz w Internecie. 

• Aktywność fizyczna. Nawet 20 minut spaceru dziennie poprawia nastrój, obniża poziom kortyzolu i pomaga lepiej spać. Ruch uruchamia endorfiny, czyli naturalne hormony szczęścia. 

• Zdrowy sen. Warto stworzyć sobie rytuał zasypiania, np. czytanie lekkiej książki, unikanie telefonu i telewizora przed snem, ciepła kąpiel. 

Gdy jednak czujesz, że domowe metody samoregulacji już nie wystarczają, nie bój się poprosić o pomoc specjalisty. Niestety, w Polsce wciąż pokutuje przekonanie, że na psychoterapię chodzą osoby „słabe” lub „chore”. Tymczasem jest to jedna z najskuteczniejszych metod dbania o zdrowie psychiczne. Psychoterapia polega na rozmowie z profesjonalistą, który pomaga uporządkować emocje, zrozumieć siebie i znaleźć strategie radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Daje przestrzeń, w której można mówić bez lęku, że ktoś nas oceni. Pozwala wrócić do siebie – do spokoju, siły i poczucia, że nasze emocje mają znaczenie. 

Kiedy warto pójść na terapię? Z pewnością w momencie, gdy pojawia się: poczucie bezsilności, smutek, lęk, trudność w zasypianiu, brak energii, wybuchy złości lub poczucie winy. Lepiej nie zwlekać i nie czekać, aż sytuacja stanie się dramatyczna. Im wcześniej opiekunka poprosi o pomoc, tym szybciej odzyska równowagę.

Podsumowanie 

Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego to moment refleksji nad tym, że opiekunka też potrzebuje wsparcia – choćby emocjonalnej samoopieki. Pracując z seniorem w Niemczech, codziennie dźwigasz ogromny ciężar odpowiedzialności, troski i emocji drugiego człowieka. Aby zatem skutecznie pomagać podopiecznemu, trzeba najpierw zadbać o siebie. Tylko człowiek spokojny wewnętrznie, wypoczęty i pewny swojej wartości potrafi dać drugiej osobie to, co w opiece najcenniejsze: ciepło, cierpliwość i zrozumienie. Świętując ten dzień, warto więc zadać sobie jedno pytanie: czy potrafię być dobra także dla siebie? 

 

Źródła: 

[1] https://journals.umcs.pl/j/article/view/6151/4832 

[2] https://pacjent.gov.pl/zapobiegaj/zadbaj-o-swoje-zdrowie-psychiczne