W branży zdarza się, że firmy organizujące wyjazdy dla opiekunki osoby starszej do Niemiec, niepokoją pracowników karami za złamanie zakazu konkurencji, jeśli ci wybiorą na pracodawcę innego pośrednika. Często robią to bezprawnie. Na co uważać i kiedy takie zapisy w umowie mają prawo zaistnieć?
Podpisanie umowy to jeden z pierwszych kroków do podjęcia pracy w charakterze opiekunki osoby starszej. W dokumencie pojawić się może słynny zakaz konkurencji, który ma chronić firmę przed stratami finansowymi spowodowanymi na przykład: współpracą opiekunki seniora bezpośrednio z daną rodziną. Czasami jednak klauzula ta jest nadużywana i straszy się nią pracowników bez wyraźnego powodu.
Czym jest zakaz konkurencji w opiece
Zakaz konkurencji to umowa zawierana zazwyczaj w formie pisemnej, zawarta pomiędzy zleceniodawcą a zleceniobiorcą. Najczęściej zobowiązuje ona zleceniobiorcę do niewykonywania działalności konkurencyjnej wobec zleceniodawcy. Ważną informacją jest fakt, że klauzula może wspominać o konkretnym, określonym czasie po rozwiązaniu umowy, podczas którego pracownik nie może podejmować wymienionych działań. Czyli umowa o zakazie konkurencji może być zawarta na czas trwania umowy o zlecenie, jak i na czas określony po rozwiązaniu umowy, jeśli firma płaci stosowne wynagrodzenie za przestrzeganie zakazu. To oznacza, że widzi w nim sens i owa klauzula ma uzasadnienie ekonomiczne. Jeśli zakaz konkurencji istniałby po wygaśnięciu umowy nieodpłatnie, sam ten fakt osłabia wydźwięk takiego zakazu i już byłby dla sądu podejrzany.
Zakaz konkurencji winien określać względem kogo i gdzie (na jakim terytorium) nie możemy świadczyć usług konkurencyjnych (jakich konkretnie). Klauzula taka musi być ekonomicznie uzasadniona i stosowana dla kluczowych – a nie szeregowych – pracowników. Taki zakaz ma najczęściej zastosowanie na przykład wobec wyższej kadry managerskiej (ponieważ zna ona sekrety przedsiębiorstwa) czy dla pośredników nieruchomości. Zawód opiekunki nie jest obarczony specjalnym ryzykiem czy posiadaniem dostępu do strzeżonych informacji. Owe zakazy więc, w pracy w opiece, powinny występować rzadko.
Kiedy zakaz konkurencji ma prawo pojawić się w umowie
Zakaz konkurencji ma rację bytu, przez określony w umowie czas, jeśli jest to tak zwana “lojalka”. Chodzi o sytuacje gdy firma w nas zainwestowała, na przykład sponsorowała kursy językowe. W zamian zobowiązujemy się do odbycia iluś wyjazdów do Niemiec w charakterze opiekunki osoby starszej. Czyli “odpracowujemy” dług w postaci poniesionego przez pracodawcę nakładu. W innym wypadku zobowiązujemy się do zapłacenia kary, czyli w pewnym sensie zwrotu pieniędzy, które zostały zainwestowane w rozwój naszych kompetencji. W takiej sytuacji klauzula jest w pełni uzasadniona.
Jakich zapisów w umowie powinna unikać opiekunka osoby starszej:
- bezterminowych,
- z zastrzeżeniem rażąco wysokich kar umownych,
- z nieodpłatnym zakazem konkurencji po rozwiązaniu umowy,
- niejasnych, niedokładnych zapisów, które nie mówią od jakich konkretnie aktywności zawodowych mamy się powstrzymać.
Historia z życia wzięta
Pani Edyta podpisała zakaz konkurencji i przez kilka miesięcy po rozwiązaniu umowy z pracodawcą nie podjęła aktywności zawodowej ani w Polsce, ani w roli opiekunki w Niemczech. Oczywiście kosztowało ją to dużo nerwów i pieniędzy, ponieważ straciła źródło utrzymania. Musiała więc żyć z oszczędności, a były pracodawca nie wypłacał jej za fakt owego powstrzymania się od pracy żadnego wynagrodzenia. Po jakimś czasie okazało się, że wyżej wspomniany zakaz był całkowicie bezprawny i pani Edyta mogła bez problemu podjąć inną pracę, od razu po zakończeniu poprzedniej. Po prostu nie była tego świadoma i uwierzyła nieuczciwemu pracodawcy.
Podsumowanie
Każdy zakaz konkurencji powinien być analizowany indywidualnie. Nie można wprowadzić go do umowy bez jasnego uzasadnienia. Sądy również zauważają, że niesprawiedliwym byłoby odebranie komuś możliwości pracy w danym zawodzie ot tak. Nie byłoby to etyczne społecznie. Zakazy nieuczciwe, które są na opiekunce wymuszane na zasadzie “podpisz albo nie pojedziesz”, są obarczone ogromnym ryzykiem nieważności. Jest to dla opiekunek seniorów bardzo dobra informacja. Zachęcamy więc do dokładnego czytania umów przed podpisaniem oraz własnej oceny, czy opłaca się owy zakaz konkurencji podpisać. Czasem warto, jeśli jest to ekonomicznie uzasadnione, innym razem lepiej zaoszczędzić sobie stresu.
