Reumatoidalne zapalenie stawów – objawy i leczenie

Uporczywy ból jest codziennością dla wielu osób starszych. Jedna z jego przyczyn to reumatoidalne zapalenie stawów, czyli w skrócie RZS. Jest ono przewlekłą chorobą autoimmunologiczną, atakującą stawy i powodującą ich stopniowe uszkodzenie. Schorzenie to częściej dotyka kobiet, a pierwsze objawy mogą pojawić się dość wcześnie – nawet między 30. a 50. rokiem życia. Szacuje się, że w krajach europejskich na reumatyzm cierpi około 1% populacji. Twój podopieczny również choruje? Sprawdź, jak rozpoznać objawy i w jaki sposób mu pomóc. 

Czym jest reumatoidalne zapalenie stawów? 

Chociaż RZS jest klasyfikowane jako choroba atakująca stawy, to jej objawy i konsekwencje znacząco wykraczają poza problemy stawowe. Jest to schorzenie autoimmunologiczne, a więc wywołujące przewlekły stan zapalny, który oddziałuje na cały organizm. W efekcie układ odpornościowy człowieka myli własne komórki z inwazyjnymi patogenami i je atakuje. A to prowadzi do coraz szerszych uszkodzeń stawów, a nawet do ich deformacji. Choroba ta nie ogranicza się jednak do stawów. Zwiększa też ryzyko wystąpienia zapalenia płuc, chorób sercowo-naczyniowych, schorzeń oczu i naczyń krwionośnych, a także deformacji skórnych, czyli guzków reumatoidalnych. 

Według badań już nawet 1% populacji w krajach rozwiniętych może chorować na reumatyzm. Ten wynik sprawił, że dziś nazywa się go jedną z najczęściej występujących chorób autoimmunologicznych. Te same badania pokazują, że kobiety chorują 2-3 razy częściej, niż mężczyźni, a średni wiek wykrycia schorzenia to około 40-50 lat. Czynnikami zachorowania są predyspozycje genetyczne, nałogi, otyłość i przebyte infekcje. 

Reumatoidalne zapalenie stawów, jak każda choroba przewlekła, ma okresy zaostrzenia i remisji. W trakcie fazy ostrej objawy mogą być bardzo nasilone, a w czasie remisji może się wydawać, że choroba ustępuje. Dlatego opiekunka osoby starszej chorej na RZS powinna stale monitorować jej samopoczucie i elastycznie podchodzić do leczenia. Pamiętaj, że reumatyzm znacznie utrudnia życie pacjenta. Towarzyszący mu ból i coraz większe ograniczenie ruchów może budzić frustrację. Senior z dnia na dzień może wykonać coraz mniej czynności, nagle nie jest w stanie robić tego, co dawało mu radość. Cierpi na tym jego psychika i relacje społeczne. Dlatego warto podchodzić do leczenia kompleksowo. Połączenie farmakoterapii, rehabilitacji i wsparcia psychologicznego pomoże skutecznie zarządzać chorobą. 

Objawy RZS u osób starszych 

Reumatoidalne zapalenia stawów nie zawsze da się od razu rozpoznać. Często pierwsze objawy są subtelne i łatwo je przeoczyć albo przypisać innym schorzeniom. Warto więc zwrócić uwagę na pozornie niewielkie symptomy – im szybciej uda się je rozpoznać, tym skuteczniejsze będzie leczenie. Oto przykłady pierwszych objawów reumatyzmu: 

• Poranna sztywność stawów – trwająca około godziny po obudzeniu, utrudniająca poruszanie się i wstawanie z łóżka. 

• Ból stawów – najczęściej symetryczny, zlokalizowany w stawach palców stóp i rąk. 

• Zmęczenie i ogólne osłabienie – zwykle występuje jako pierwsze. 

• Nagły i niewyjaśniony spadek wagi – także obecny na początku choroby. 

• Niewysoka gorączka – od czasu do czasu towarzyszy objawom stawowym. 

• Problemy ze snem – spowodowane bólem i dyskomfortem. 

Reumatoidalne zapalenie stawów może rozwijać się niepostrzeżenie przez całe tygodnie, a nawet miesiące. Początkowe objawy nie są zbytnio nasilone i po jakimś czasie ustępują, co sprawia, że ani senior, ani opiekunka nie przywiązują do nich większej wagi. Od czasu do czasu podopieczny ma problem z zapięciem guzika, nałożeniem pasty na szczoteczkę, otworzeniem słoika z dżemem. Otoczenie bagatelizuje objawy – przecież senior nie jest niesprawny – a w tym samym czasie choroba atakuje coraz silniej. 

Objawy RZS można podzielić na stawowe i pozastawowe. I chociaż te pierwsze są najbardziej charakterystyczne dla reumatyzmu, to równie często zdarzają się również drugie. Warto więc znać wszystkie, zwłaszcza gdy opiekujesz się osobą starszą. Symptomy stawowe to przede wszystkim symetryczne zapalenie stawów, obrzęk i ból stawów, opisana wcześniej sztywność poranna oraz całodzienne ograniczenie ruchomości stawów. W późniejszych stadiach choroby pojawiają się deformacje. Na początku RZS atakuje najmniejsze stawy – te u rąk i nóg. Z czasem objawy rozszerzają się na większe stawy. Natomiast objawy pozastawowe to: guzki reumatoidalne, zespół suchości oczu i jamy ustnej, zapalenie naczyń, zapalenie płuc, osteoporoza, anemia, problemy sercowo-naczyniowe, zespół Felty’ego. 

Leczenie i profilaktyka reumatoidalnego zapalenia stawów 

Proces leczenia RZS jest długotrwały i opiera się zarówno na farmakoterapii, jak i na fizjoterapii oraz działaniach profilaktycznych. Lekarze najczęściej stosują leki modyfikujące przebieg choroby lub biologiczne. Do tego dołącza się glikokortykosteroidy, pomagające szybko opanować stan zapalny, a także niesteroidowe leki przeciwzapalne, jak ibuprofen czy paracetamol. Kluczem do dobrego samopoczucia chorego jest jednak rehabilitacja. W jej zakres wchodzi fizykoterapia, czyli głównie ćwiczenia wzmacniające i rozciągające. Niezbędna okazuje się również terapia zajęciowa, a także edukacja pacjenta, jego rodziny i opiekunki. Lekarze zalecają także wsparcie psychologa – specjalista pomaga seniorowi poradzić sobie ze zmianami, jakie zachodzą w jego życiu. 

Profilaktyka w RZS jest bardzo istotna. Przede wszystkim warto wdrożyć regularną, dostosowaną do możliwości osoby starszej aktywność fizyczną. Składają się na nią ćwiczenia aerobowe (pływanie, szybki chód, jazda na rowerze), wzmacniające mięśnie i rozciągające. Nie bez znaczenia jest też zdrowa, zbilansowana dieta. Menu seniora z RZS powinno zawierać ryby, orzechy, warzywa, owoce i chude mięso. Należy ograniczyć produkty wysoko przetworzone oraz czerwone mięso. Konieczna jest również kontrola masy ciała, ograniczenie lub całkowita rezygnacja z palenia, a także wprowadzenie do codzienności technik relaksacyjnych – jogi, medytacji, tai chi. Zachęcaj seniora, by korzystał z narzędzi oszczędzających stawy i regularnie przychodził na kontrole do reumatologa. Ty natomiast postaraj się w miarę możliwości dostosować dom do potrzeb podopiecznego. 

Podsumowanie

Reumatoidalne zapalenie stawów potrafi znacznie utrudnić życie seniorowi. Opiekunka powinna więc dokładać wszelkich starań, by codzienność – jej i podopiecznego – była jak najłatwiejsza. Kluczem do sukcesu jest przestrzeganie kilku podstawowych zasad, które omówiliśmy w powyższym tekście. Dzięki temu osoba starsza będzie mogła zachować dużą dozę niezależności i nadal korzystać z życia. 

 

Źródła: 

[1] https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/63732,reumatoidalne-zapalenie-stawow 

[2] https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/view/10221/8721