W życiu każdego człowieka przychodzi moment, w którym tempo codzienności zwalnia, a priorytety ulegają zmianie. Wraz z wiekiem coraz częściej pojawia się zjawisko, które może poważnie odbić się na zdrowiu psychicznym i fizycznym – samotność. W Niemczech, gdzie społeczeństwo starzeje się w szybkim tempie, problem społecznej izolacji seniorów staje się coraz większym wyzwaniem nie tylko dla ich bliskich, ale również dla opiekunów. Czym jest samotność seniora? Jakie są przyczyny samotności wśród osób starszych? Jakie symptomy mogą na nią wskazywać? I wreszcie — jak opiekunka może realnie pomóc swojemu podopiecznemu? 

Przyczyny samotności w starszym wieku 

Samotność to duży problem wśród seniorów w Europie. Według najnowszych badań samotnych jest niemal 40% osób po 60. roku życia, a w wieku powyżej 80 lat prawie połowa seniorów żyje właściwie sama. Niestety, tendencja ta rośnie i nic nie wskazuje na to, by miała się zmienić. Łatwo więc można dojść do wniosku, że problem samotności osób starszych jest bardzo poważny. Także w krajach rozwiniętych, nawet w Europie, samotność seniorów stała się na przestrzeni lat jednym z najpoważniejszych problemów społecznych. 

Jakie mogą być powody samotności wśród seniorów? 

• Śmierć partnera życiowego – utrata osoby, z którą żyło się przez długie lata, bywa wręcz traumatycznym przeżyciem. Człowiek zostaje na świecie z uczuciem pustki i bólem psychicznym, którego nie da się ukoić. W wielu przypadkach senior zaczyna wtedy mieszkać zupełnie sam, co negatywnie wpływa na jego nastrój i samopoczucie. 

• Zaostrzenie choroby przewlekłej – pogarszający się stan zdrowia, ograniczenia ruchowe i niepełnosprawność mogą „skazać” osobę starszą na samotne siedzenie w domu. Trudności, jakie napotyka ona na zewnątrz, sprawiają, że unika wychodzenia i przestaje pielęgnować relacje z innymi. 

• Przejście na emeryturę – nie zawsze jest to radosna chwila, a niekiedy senior, zamiast cieszyć się wolnością i korzystać z życia, ciągle wraca myślami do swojej pracy. Był to dla niego czas, gdy codziennie spotykał się z ludźmi, miał kontakt z młodszymi pokoleniami. Emerytura kojarzy mu się z pustką i brakiem perspektyw na przyszłość. 

• Wyprowadzka dzieci z domu – gdy pociechy dorastają i się usamodzielniają, ich wyprowadzka z domu jest naturalną koleją rzeczy. Może być jednak bardzo trudna dla rodzica, który całe swoje życie poświęcił właśnie dzieciom i wnukom. 

• Wykluczenie cyfrowe – technologia rozwija się coraz szybciej, a urządzenia i aplikacje, z których korzysta dzisiejsza młodzież, niekiedy są zagadką dla ich rodziców. Jeszcze trudniej mają seniorzy, którzy pamiętają zupełnie inne realia technologiczne. Zdarza się, że ta trudność prowadzi do zrywania kontaktu z młodszymi pokoleniami. 

Jak rozpoznać, czy senior cierpi na samotność? 

Samotność osób starszych jest poważnym problemem. Senior, który egzystuje w samotności, cierpi zarówno fizycznie, jak i psychicznie. A jeśli ta samotność staje się przewlekła, może osłabiać układ odpornościowy, skutkować lękiem społecznym i obniżeniem samooceny oraz poczucia własnej wartości. Brak kontaktów z innymi ludźmi może przyspieszyć rozwój chorób neurodegeneracyjnych, takich jak demencja. Samotna osoba może cierpieć na bóle głowy, bezsenność i ciągłe zmęczenie. Przygnębiony swoją sytuacją senior zaczyna ją w końcu akceptować, co prowadzi do całkowitej izolacji od świata zewnętrznego. A stąd już prosta droga do wspomnianych wcześniej chorób otępiennych, a także do depresji, chorób serca, udarów mózgu czy cukrzycy typu 2. Ta ostatnia ma związek ze zwiększoną produkcją kortyzolu, który może przyczyniać się do objadania i insulinooporności. 

Zjawiska wycofania się seniora

Rozpoznanie samotności u osoby starszej nie zawsze jest proste. Wielu seniorów nie mówi otwarcie o swoim smutku czy potrzebach emocjonalnych. Opiekunka powinna być wyczulona na pewne sygnały, które mogą wskazywać na stan osamotnienia: 

• wycofanie społeczne – unikanie rozmów, brak zainteresowania spotkaniami czy wydarzeniami, 

• obniżony nastrój – smutek, apatia, brak energii, a czasem płaczliwość, 

• problemy ze snem – bezsenność, trudności z zasypianiem lub zbyt długi sen, 

• brak apetytu lub objadanie się – często jako forma kompensacji emocjonalnej, 

• utrata zainteresowań – rezygnacja z dawnych pasji, hobby czy aktywności fizycznej, 

• nadmierna koncentracja na dolegliwościach zdrowotnych – może być sposobem zwrócenia na siebie uwagi. 

Opiekunka i jej rola u boku samotnego seniora 

Opieka osób starszych w Niemczech to nie tylko pomoc w codziennych czynnościach. Owszem, to ważne, ale dla samotnego seniora istotniejsze będzie coś zupełnie innego. Opiekunka staje się dla niego powiernikiem, przyjacielem, po prostu kimś bliskim. To ta osoba z nim mieszka, wspiera go w trudnych chwilach i sprawia, że ten się uśmiecha. Jako opiekunka masz więc możliwość walczyć z samotnością Twojego podopiecznego. Jak to zrobić? Postaw przede wszystkim na wspólnie spędzony czas. Rozmawiaj z seniorem, poświęcaj mu uwagę, wysłuchaj. Poczuje się doceniony i zauważony. Wypracujcie też własne rytuały, które będziecie codziennie kultywować. Poobiednia kawa, wieczorne oglądanie serialu, drugie śniadanie w parku – te zwyczaje nie muszą być spektakularne. Ważne, żeby były Wasze. 

Jak mobilizować seniora?

Zachęć też seniora do utrzymywania kontaktu z członkami rodziny. Spróbuj nauczyć go korzystania z komunikatora na laptopie lub smartfonie. Możesz również asystować podczas rozmów i na bieżąco pomagać podopiecznemu w obsłudze urządzenia. Dobrym pomysłem jest też zaproszenie bliskich seniora na wizytę. Jeśli jednak osoba starsza nie ma nikogo bądź relacje w rodzinie są trudne, poszukaj innego rozwiązania. Mogą to być na przykład zajęcia w klubie seniora, wyjścia do teatru, kina lub muzeum, a nawet do kawiarni – wszędzie tam, gdzie podopieczny ma szansę spotkać innych ludzi. Jednak mimo starań może się zdarzyć, że problem samotności seniora będzie się pogłębiał. Wtedy warto rozważyć pomoc specjalisty – psychologa lub terapeuty. 

Podsumowanie

Samotność seniora to złożone zjawisko, które wymaga wrażliwości, empatii i odpowiednich działań. Opiekunka pełni w tym procesie kluczową rolę — jako towarzyszka dnia codziennego, uważny słuchacz i łącznik ze światem zewnętrznym. Wzmacnianie relacji międzyludzkich, aktywizacja i troska o dobre samopoczucie psychiczne to fundamenty skutecznej opieki nad osobami starszymi, szczególnie w społeczeństwie takim jak niemieckie, gdzie zjawisko samotności przybiera coraz większe rozmiary. Warto pamiętać, że nawet drobne gesty mogą znaczyć bardzo wiele — dla seniora mogą być początkiem nowej jakości życia. 

 

Źródła: 

[1] https://stowarzyszeniefidesetratio.pl/Presentations0/2011-2Dobrawska.pdf 

[2] https://ojs.wsb.edu.pl/index.php/bgs/article/view/27199045.192.6/603