Osoby, które wymagają opieki, bardzo często są przewlekle chore. Wielu z nich na skutek przebytych chorób i coraz słabszej kondycji fizycznej nie jest w stanie wstać z łóżka. W takiej sytuacji wsparcie profesjonalnej opiekunki to konieczność. Opieka nad osobą leżącą jest trudna i wymagająca, warto więc wiedzieć, jak sobie ją ułatwić. Przedstawiamy kilka wskazówek, które sprawią, że wykonywanie obowiązków będzie prostsze i mniej obciążające.
Obowiązki opiekunki leżącego seniora
Zajmowanie się leżącym podopiecznym to specyficzna forma opieki. Druga osoba jest od Ciebie niemal całkowicie zależna, dlatego warto zwrócić szczególną uwagę na jej samopoczucie. Postaraj się zrozumieć sytuację i potrzeby seniora, okazuj mu cierpliwość i sympatię. Zakres Twoich obowiązków może się różnić w zależności od konkretnej szteli i oczekiwań podopiecznego oraz jego rodziny. Czasami zdarza się, że opiekunka osoby leżącej ma jeszcze kogoś do pomocy: pielęgniarkę, członka rodziny, drugą opiekunkę „dochodzącą”. Niezależnie od ustalonych zasad, można przyjąć, że jako opiekunka będziesz miała do wykonania następujące zadania:
- planowanie czasu wolnego: zabawianie seniora czytaniem, rozmową, słuchaniem muzyki albo innymi aktywnościami, które jest on w stanie wykonać;
- asystowanie i pomoc w codziennych czynnościach: myciu, ubieraniu, podawaniu posiłków;
- przypominanie o przyjmowaniu leków i pilnowanie terminów wizyt lekarskich;
- ciągłe monitorowanie stanu zdrowia podopiecznego;
- dbanie o higienę osobistą osoby starszej i porządek w mieszkaniu;
- bycie emocjonalnym wsparciem w trudnych chwilach i towarzystwem w lepszych;
- stała współpraca z rodziną seniora i innymi osobami zaangażowanymi w opiekę.
Z upływem lat organizm osoby starszej stopniowo traci sprawność. Proces ten przyspiesza jeszcze bardziej, gdy senior cierpi na poważne choroby, jak Alzheimer czy Parkinson. Na utratę sprawności wpływa także przebyty udar mózgu, zawał czy rozległe złamanie. Każda z wymienionych chorób i sytuacji może prowadzić do długotrwałego unieruchomienia w łóżku. A wielomiesięczne czy nawet wieloletnie leżenie odciska wyraźne piętno na zdrowiu seniora. Unieruchomione ciało oznacza osłabione mięśnie, ryzyko nasilenia osteoporozy oraz powstawanie odleżyn. Opiekunka osoby leżącej musi się więc przygotować na spore wyzwania.
Jak wygląda codzienna opieka nad osobą leżącą?
Pierwszą kwestią, którą warto poruszyć przy obejmowaniu szteli, jest dostosowanie mieszkania do potrzeb osoby niepełnosprawnej – a także opiekunki. Czy łóżko jest regulowane i wyposażone w materac przeciwodleżynowy? Czy opiekunka ma do dyspozycji matę ułatwiającą obracanie seniora i mycie go? Czy oparcie łóżka pozwala na uniesienie go na czas jedzenia? Czy podczas wietrzenia można przetransportować osobę leżącą do innego pokoju? Kiedy już masz podstawowe informacje, skup się na komforcie seniora. Zadbaj o częste wietrzenie sypialni i o świeżą, pachnącą pościel. Zapytaj osobę starszą, czy nie chciałaby widzieć w pokoju czegoś, co umiliłoby jej czas: ramki z rodzinnymi zdjęciami, świeżych kwiatów, stolika na gazety, może telewizora. Zwróć też uwagę, czy podopieczny ma widok na to, co dzieje się w kuchni lub salonie. Dzięki temu będzie miał poczucie, że czynnie uczestniczy w życiu rodziny.
Na tym jednak opieka nad osobą leżącą się nie kończy. Oto trzy obszary, o które trzeba szczególnie zadbać:
- Higiena – w przypadku leżącego seniora jest ona bardzo ważna. Najlepiej zaplanować mycie na godziny poranne i zadbać, aby stało się codziennym rytuałem. Przed każdą czynnością informuj podopiecznego, co zamierzasz zrobić. Zdejmij biżuterię i wszystkie elementy ubioru, które mogłyby zahaczyć czy podrażnić skórę seniora. Chroń jego prywatność: zamknij drzwi, zasłoń okna. Nie myj podopiecznego tuż po wietrzeniu pokoju – lepiej będzie poczekać, aż temperatura się wyrówna. Pamiętaj, by odnosić się do seniora z szacunkiem i zachęcać do wykonania czynności, które jest w stanie zrobić.
- Profilaktyka odleżyn – jest to duży problem wśród osób leżących. Odleżyny mogą skutkować pojawieniem się bolesnych ran i owrzodzeń, które trudno się goją. Aby zapobiec ich powstaniu, zaleca się uważną pielęgnację skóry i jej dokładne osuszanie. Opiekunka powinna też co 2-3 godziny zmieniać pozycję podopiecznego. W tej czynności pomagają specjalne łóżka rehabilitacyjne oraz materace przeciwodleżynowe. Należy również codziennie (najlepiej przy myciu) obserwować ciało osoby starszej i reagować na pierwsze oznaki powstawania odleżyn.
- Gotowanie posiłków i karmienie seniora – w tym punkcie trzeba uwzględnić nie tylko upodobania seniora, ale też jego możliwości oraz zalecenia lekarskie. Potrawy dla osoby leżącej powinny być łatwe do połknięcia, miękkie i lekkostrawne. Ułóż menu podopiecznego tak, aby posiłki były zbilansowane oraz bogate w białko, węglowodany, zdrowe tłuszcze, witaminy i sole mineralne. Jeśli masz wątpliwości, jak to zrobić, poradź się dietetyka. Istotne jest też zapobieganie zaparciom – w tym celu wzbogać jadłospis seniora o pełnoziarniste pieczywo, kasze, brązowy ryż, warzywa i owoce. Dopilnuj, żeby pił 2-3 litry wody dziennie. Niezależnie od tego, czy podopieczny je samodzielnie, czy go karmisz, zadbaj o to, by mógł spokojnie spożyć posiłek. Podawaj pokarm w taki sposób, by jak najbardziej zminimalizować ryzyko zachłyśnięcia.
Czas wolny leżącego podopiecznego
Co zrobić, by nieco urozmaicić seniorowi nudną codzienność? Zachęć go do aktywności umysłowej. Wspólne rozwiązywanie krzyżówek i rebusów, układanie puzzli czy gry planszowe to doskonały pomysł na wolne popołudnie. Podopieczny lubi wspominać czasy młodości? Podsuń mu album ze zdjęciami i poproś, by trochę o nich poopowiadał. Wszystkie te zabawy stymulują pamięć – są więc świetnym ćwiczeniem dla mózgu. Regularne granie w gry pamięciowe może w dużym stopniu zapobiegać rozwojowi demencji.
Można by pomyśleć, że aktywność fizyczna jest poza zasięgiem leżącego seniora. Nic bardziej mylnego. Jeśli podopieczny jest w stanie wstać z łóżka, zachęcaj go do robienia tego co 1-2 godziny. Może przejść się za pomocą chodzika (jeśli da radę) albo po prostu przesiąść się na wózek. Gdy jednak Twój podopieczny jest osobą na stałe leżącą, to Ty musisz zadbać o jego aktywność. Pomocne okażą się delikatne masaże mięśni, ćwiczenia izometryczne i oddechowe. Warto pamiętać, że brak jakiegokolwiek ruchu prowadzi do problemów z kośćmi, stawami, mięśniami, sercem i przemianą materii. Dlatego osoby starsze, które nie wstają z łóżka, powinny wykonywać ćwiczenia – oczywiście w zakresie własnych możliwości.
Najważniejszym zadaniem opiekunki osoby leżącej jest jednak dbanie o jej kondycję psychiczną. Dołóż wszelkich starań, żeby podopieczny czuł się ważny i wysłuchany. Dla wielu leżących pacjentów poczucie, że są ciężarem dla bliskich, jest nie do zniesienia. Dlatego najlepiej, by bliscy seniora (oraz opiekunka) wspierali go emocjonalnie i włączali do codziennego, rodzinnego życia. Ustalaj wraz z podopiecznym to, co będziecie robić, twórzcie wspólnie listę zakupów, planujcie posiłki na kolejny tydzień. To da osobie starszej pewność, że nadal jest pełnoprawnym członkiem rodziny.
Źródła:
[1] https://www.niepelnosprawni.pl/ledge/x/105693
[2] https://dspace.uni.lodz.pl:8443/xmlui/handle/11089/32307
