W podeszłym wieku organizm walczy z chorobami i jest osłabiony przez przyjmowane leki. Nie funkcjonuje już tak sprawnie, jak kiedyś. Stąd potrzeba zadbania o odpowiednią dietę, która jest nieobciążająca, pożywna i dostarcza wszystkich niezbędnych witamin i mikroelementów. W skomponowaniu jej pomoże Wam poniższy poradnik dietetyczny dla seniora.
Dieta osoby starszej powinna być lekkostrawna, dopasowana do preferencji smakowych, ale także do przyjmowanych leków i przebywanych chorób przewlekłych. Zmiana przyzwyczajeń kulinarnych może być problematyczna, ale podopieczny powinien zrozumieć, że ciało się zmienia i zmianie ulegają również jego potrzeby. Opiekunka osoby starszej dba o codzienne aktywności seniora, ogólny stan gospodarstwa domowego, ale i o odpowiedni jadłospis, tak więc to od niej wiele zależy.
Zmiany zachodzące w organizmie osoby starszej
Organizm osoby starszej produkuje mniej śliny oraz enzymów trawiennych, a z powodu mniejszej liczby kosmków jelitowych zmniejsza się zdolność przyswajania substancji odżywczych. Spada metabolizm, człowiek ma coraz mniej ruchu, a zatem i potrzeby kaloryczne są mniejsze. Obniża się również perystaltyka przełyku i jelit, co jest powodem problemów z przełykaniem, niestrawności i zaparć. Do tego dochodzą przebyte operacje i trudności z gryzieniem. Częściej występuje też osteoporoza. Spowodowana jest ona demineralizacją układu kostnego. Zawartość składników mineralnych zmniejsza się z 6 do 4%. Podsumowując: mniejsze zapotrzebowanie kaloryczne zastępowane jest większym zapotrzebowaniem na składniki odżywcze i witaminy, tak cenne w tym okresie życia.
Dieta osoby starszej
Przeciętne zapotrzebowanie kaloryczne podopiecznego spada do około 1700- 2000 kcal dziennie. Dobrze ułożona dieta, złożona z 5 lekkich posiłków na dobę, zmniejsza ryzyko chorób dietozależnych, łagodzi objawy już posiadanych schorzeń, poprawia samopoczucie i opóźnia procesy starzenia. Komponując jadłospis seniora, należy wziąć pod uwagę zasady prawidłowego odżywiania się, wysokość domowego budżetu, preferencje smakowe oraz stan zdrowia (zwłaszcza jeśli cierpi on na cukrzycę, miażdżycę, nietolerancje pokarmowe itd.)
Poniżej kilka punktów, które warto mieć na uwadze w trakcie planowania posiłków.
- Dla seniorów zaleca się pieczywo białe, a nie ciemne i na zakwasie. Poza tym dobrym pomysłem są drobne kasze i ryż.
- Łagodne przyprawy doskonale zastąpią sól. Może być to pietruszka, majeranek, kminek, tymianek, bazylia czy cynamon.
- Stosujmy tłuszcze wysokiej jakości (nienasycone) i oleje tłoczone na zimno. Najlepiej olej lniany, oliwę i masło.
- Wybierajmy napoje bez gazu i dodatkowego cukru, takie jak woda mineralna, kompoty, soki owocowe i warzywne.
- Stawiajmy na chude mięso i ryby: sandacza, dorsza, indyka, cielęcinę i kurczaka.
- Mleko i wysokotłuszczowy nabiał zastępujmy jogurtami, maślankami i zsiadłym mlekiem. Tłuste i pleśniowe sery – chudym serem i jajkami na miękko.
- Warzywa podajemy obrane i poddane obróbce termicznej: najlepiej duszone, gotowane albo pieczone.
- Owoce wybieramy miękkie i obieramy ze skórki.
- Za idealną przekąskę, zamiast ciasta, posłużą orzechy, jogurt lub koktajl owocowy.
- Osoby starsze potrzebują większej ilości błonnika. Znajdziemy go na przykład w płatkach owsianych, kaszach czy owocach takich jak maliny i jagody.
- Dania gotujemy, pieczemy bądź przygotowujemy na parze. W przypadku problemów z gryzieniem i połykaniem, jedzenie możemy zmiksować.
Czego unikać w diecie osoby starszej
Z jadłospisu wykreślamy potrawy ciężkostrawne i smażone. Unikamy również nadmiaru soli, kostek rosołowych i przypraw typu vegeta, które powodować mogą nadciśnienie czy miażdżycę. Dodajemy do posiłków mniej cukru, który zastępujemy miodem (pamiętając, że i on zawiera ponad 80% cukru). Unikamy nadmiaru tłuszczu oraz wysoko-przetworzonej żywności.
Z listy zakupów opiekunki osoby starszej zniknąć powinny poniższe produkty:
- smalec, olej kokosowy i palmowy,
- słodycze,
- słodkie napoje, produkty gazowane,
- mocna kawa i mocna herbata,
- mięso spożywane na surowo,
- produkty wysokoprzetworzone i fast foody,
- sery pleśniowe i topione,
- tłusta śmietana,
- grube kasze,
- ciemne pieczywo na zakwasie.
Dodatkowo warto pamiętać o tym, że z wiekiem w organizmie zmniejsza się ilość laktazy, czyli enzymu odpowiedzialnego za trawienie laktozy. Zatem mleko i inne produkty nabiałowe powodować mogą bóle brzucha i wzdęcia. Poleca się zastąpić je kefirami, jogurtami i maślankami, które nie wywołują powyższych dolegliwości, a dodatkowo poprawiają mikroflorę jelita grubego. Poza tym unikajmy produktów surowych, które zalegają w żołądku i jelitach mogąc powodować fermentację, a ostatecznie kolki i wzdęcia.
Ponadto niektóre produkty mogą wpływać na metabolizm leków:
- sok grejpfrutowy, grejpfruty – ograniczają bądź uniemożliwiają metabolizm leków przeciwalergicznych, regulujących lipidogram i przeciwwrzodowych,
- dieta wysokotłuszczowa – zwiększone wchłanianie leków przeciwdepresyjnych,
- błonnik pokarmowy – zmniejszenie wchłaniania glikozydów nasercowych.
Nawet naturalne herbatki ziołowe mogą wpłynąć na działanie poszczególnych leków. Miłorząb japoński (ginko biloba) może nasilić działanie preparatów przeciwzakrzepowych, kozłek lekarski leków przeciwlękowych, a żeń-szeń leków przeciwcukrzycowych.
Podsumowanie
Wraz z wiekiem seniorom zaczyna brakować podstawowych pierwiastków i witamin. Wzrasta zapotrzebowanie na składniki odżywcze i błonnik. Ciało nie funkcjonuje już tak, jak kiedyś. Oprócz planowania lekkostrawnej diety, opiekunka osoby starszej powinna pamiętać także o podaniu podopiecznemu co najmniej 8 szklanek płynów dziennie (soków, herbat, wody, zup), aby uniknąć odwodnienia. Osoby starsze nie odczuwają pragnienia dlatego często trzeba im o tym przypominać. Ponadto wszystkim osobom starszym zalecana jest suplementacja witaminy D3 w dawce 800-2000 j.m. na dobę. Warto zastosować powyższe zasady i już po krótkim okresie zobaczyć na własne oczy, jak zwiększa się komfort życia naszego podopiecznego.
Więcej o potrzebach seniorów przeczytacie tutaj. Jakiej pomocy potrzebują seniorzy? – Praca dla opiekunek osób starszych w Niemczech | Perfekton
