Zaburzenia poznawcze u seniorów to często naturalny efekt starzenia się organizmu. Problemy m.in. z pamięcią nie muszą, ale mogą, być pierwszymi objawami demencji czy Alzheimera. Kiedy należy zgłosić się z podopiecznym do lekarza? I czym właściwie charakteryzują się zaburzenia poznawcze?
Procesy poznawcze a wiek
Procesy poznawcze pozwalają nam dopasować się do zmieniających warunków otoczenia. Najważniejsze z nich to umiejętność uczenia się, myślenie, pamięć, mowa, rozwiązywanie problemów, funkcje przestrzenne oraz procesy przetwarzania informacji.
Niestety, większość chorób neurodegeneracyjnych (na przykład demencja) zaczyna się powoli i podstępnie, właśnie od nieznacznych zaburzeń poznawczych, co może utrudnić prawidłową diagnozę. Łagodne zaburzenia procesów poznawczych są widoczne zarówno dla otoczenia, jak i samych osób które dotykają. Gubienie przedmiotów, zapominanie słów i dat, szybkie rozpraszanie się, dezorientacja czy spowolnione myślenie to jedne z najczęściej występujących objawów.
Często symptomy te występują w postaci łagodnej i umożliwiają samodzielną egzystencję. Źródła podają, że problem ten dotyka 13 do 15 proc. osób pomiędzy 70 a 89 rokiem życia. Niestety, między 40 a 80 proc. z nich mogą dotknąć choroby otępienne, na przykład Alzheimer. [1] Czynniki predestynujące do zmiany lekkich objawów w pełnoobjawowy zespół otępienny to m.in.: choroby układu krążenia, podeszły wiek, niższy poziom wykształcenia i nasilone zaburzenia poznawcze w różnych obszarach, na przykład gorsza sprawność psychomotoryczna. [2]
Zaburzenia funkcji poznawczych – Niepokojące objawy
Kiedy powinniśmy udać się z seniorem do specjalisty? W momencie gdy zaburzenia poznawcze szybko się pogłębiają, a podopieczny ma problemy z podstawowymi czynnościami i zapamiętywaniem. Poza tym pacjenci w początkowych stadiach chorób otępiennych stają się wycofani, drażliwi i zalęknieni. Podejmują także coraz mniej nowych działań.
Występujące objawy mogą być spowodowane m.in. urazem głowy, zapaleniem mózgu, niedoborami witamin lub zmianami hormonalnymi jednak szybka reakcja i wyleczenie przyczyn mogą w części przypadków doprowadzić do odwrócenia symptomów i poprawy jakości życia. Natomiast brak reakcji prowadzi do postępującego otępienia. Dlatego tak ważna jest nasza uważność i sprawne reagowanie na nową sytuację. Ocena neuropsychologiczna jest niezbędna do tego by określić czy senior cierpi na łagodne zaburzenia poznawcze spowodowane wiekiem czy jest to początek choroby otępiennej. Ostrożności nigdy za wiele!
Jak opiekunka osoby starszej może pomóc przeciwdziałać rozwojowi zaburzeń poznawczych u seniora
Zdrowy styl życia może pomóc w zredukowaniu ryzyka demencji i innych chorób tego typu. Może również złagodzić ich pierwsze objawy. Opiekunka seniora ma więc realny wpływ na poprawę zdolności poznawczych podopiecznego. Jak zatem możemy pomóc?
- Pobudzajmy osobę starszą intelektualnie. Rozmowy o przeszłości, gry (np. w szachy czy gry karciane), rozwiązywanie krzyżówek i łamigłówek, czytanie i układanie puzzli z pewnością przyczynią się do dłuższego utrzymania sprawności umysłowej. Stanowią też dobry pomysł na wspólne spędzanie wolnego czasu. Może uda Ci się znaleźć z podopiecznym nowe, wspólne hobby?
- Poza tym aktywizujmy seniora fizycznie. Ruch to zdrowie i nawet kilkuminutowy spacer każdego dnia robi ogromną różnicę. Ponadto dotlenia mózg co też nie pozostaje bez znaczenia dla jego pracy i funkcji poznawczych. [3]
- Także budowanie i utrzymywanie kontaktów społecznych pozytywnie wpływa na prawidłowe działanie funkcji poznawczych osoby starszej. Aranżujmy więc odwiedziny rodziny, przyjaciół czy rozmowy z sąsiadami.
Unikajmy natomiast palenia przez podopiecznego papierosów, picia alkoholu i niezdrowego sposobu odżywiania. Większe ryzyko problemów z funkcjami poznawczymi mają również osoby chorujące na depresję, chorobę afektywną dwubiegunową, cukrzycę typu 2, otyłość czy nadciśnienie. Poza tym mogą dotyczyć one osób które stosują substancje psychoaktywne, cierpią na nowotwór ośrodkowego układu nerwowego, schorzenia neurologiczne czy przeszły uraz głowy.
Podsumowanie – Zaburzenia funkcji poznawczych
Nasze zaangażowanie i opieka mogą pomóc w wykryciu niepokojących zmian poznawczych, a także wspierać opóźnienie ich postępowania. Praca opiekunki osoby starszej nie opiera się tylko i wyłącznie na dbaniu o dom oraz podstawowe potrzeby fizyczne podopiecznego. Jest ona również skrupulatną obserwacją stanu seniora, wsparciem psychicznym i wspólnym czasem wolnym, który spędzamy z osobą starszą. To właśnie w trakcie luźniejszej połowy dnia możemy pograć w gry, powspominać wydarzenia z przeszłości czy poczytać książki. Wszystkie aktywności tego typu dobrze wpłyną na budowanie naszej relacji z seniorem, a ponadto pomogą mu jak najdłużej cieszyć się doskonałą sprawnością intelektualną oraz pamięcią. Praca w opiece może przynieść wiele dobra i satysfakcji z wykonywanych zajęć. Zwłaszcza gdy widzi się ich efekty oraz uśmiech na twarzy podopiecznego.
Przeczytaj więcej o pracy opiekunki osoby starszej oraz o pierwszych objawach demencji.
Źródła:
[1] https://medmiasto.pl/zaburzenia-poznawcze-u-osob-starszych-przyczyny
[2] https://apteline.pl/artykuly/demencja-i-zaburzenia-poznawcza-objawy-postepowanie
[3] https://gerontologia.org.pl/wp-content/uploads/2016/07/2014-3_Gerontologia_7.pdf
