Co to jest dysfagia i jak opiekunka osoby starszej może pomóc podopiecznemu cierpiącemu na trudności z przełykaniem? O tym w dzisiejszym artykule.
Czym jest dysfagia?
Trudności związane z przełykaniem, czyli dysfagia, występują nawet u 7- 10 proc. osób po pięćdziesiątym roku życia. [1] Zaburzenie to polega na problemach związanych z przemieszczaniem się pokarmu lub napoju z jamy ustnej, przez przełyk, aż do żołądka. W skrócie mówiąc – dysfagia to upośledzona możliwość połykania pokarmów stałych, rozdrobnionych, płynów aż do całkowitej niemożności przełykania którą nazywamy afagią. Problemy z połykaniem najczęściej dotykają osoby starsze, cierpiące na demencję, nowotwory oraz osoby zmagające się z problemami neurologicznymi.
Problemy z przełykaniem
Istnieją dwa typy dysfagii – dolna oraz górna. Górna charakteryzuje się problemami z przechodzeniem pokarmu do przełyku. Występuje ona na przykład u osób które cierpią na stwardnienie rozsiane, udar mózgu, nowotwory jamy ustnej, cukrzycę, zapalenie mięśni czy guzki w obrębie głowy. Natomiast dysfagia dolna to komplikacje w dolnym odcinku układu pokarmowego, czyli problemy z przechodzeniem pokarmu przez przełyk. Na nią chorują najczęściej osoby których przełyk jest uszkodzony przez obecność ciała obcego, nowotwory, zbliznowacenia, zwłóknienia, zwężenia pooparzeniowe i nerwicowy stan kurczowy przełyku.
Niestety, problemy z przełykaniem często oznaczają krztuszenie się nawet najmniejszą porcją jedzenia. Ponadto osoba starsza może cierpieć z powodu kaszlu, bólu, odruchów wymiotnych, zgagi, gniecenia w klatce piersiowej, uczucia zatrzymywania się pokarmu w przełyku lub ustach, rozpierania i przedostawania się pokarmu do nosa. [2] Zniechęca to seniora do jedzenia, a w najgorszym wypadku problem ten prowadzić może do zachłystowego zapalenia płuc które może skończyć się nawet śmiercią.
Jakie posiłki dla osoby z dysfagią?
Zacznijmy od podstaw czyli przygotowywania posiłków w łatwej do przełknięcia formie. Będą to na przykład dania rozdrobnione, papki i dania bardziej płynne. Jeśli stan seniora nie jest zbyt ciężki, wtedy możemy produkty suche (suchary, ciastka, pieczywo) rozmiękczyć w herbacie, wodzie czy zupie. Formułę podawanych posiłków należy omówić z lekarzem prowadzącym. Dania podajemy co 3-4 godziny w mniejszych porcjach aby proces przyjmowania pokarmu nie był dla chorego zbyt dużym wysiłkiem. Posiłki powinny być spożywane powoli i w spokojnej atmosferze. Pokarm podajemy małą łyżeczką aby ilość jedzenia była jak najmniejsza i łatwa do połknięcia. Pamiętajmy o tym, żeby dania były wystarczająco kaloryczne. Jeśli chodzi o skład – niech będą one bogate we wszystkie substancje odżywcze, w tym witaminy i minerały. Podopieczny potrzebuje energii do walki z chorobami oraz do regeneracji całego organizmu. Szczególnie istotne jest zapewnienie w diecie odpowiedniej ilości wysokojakościowego białka które wspomaga naprawę uszkodzonych tkanek.
Niektórzy seniorzy mają problem nie tylko z przełykaniem, ale też z przyjmowaniem płynów. Warto wiedzieć, że na rynku istnieją specjalne preparaty zagęszczające napoje które zmniejszają ryzyko zachłyśnięcia się. Są one dostępne w aptekach bez recepty. Właściwe nawodnienie seniora jest bardzo ważne dla jego zdrowia tak więc jeśli nie mamy pod ręką preparatów zagęszczających – zawsze możemy sięgnąć po kisiel. Kiedy nie ma takiej potrzeby, wtedy standardowe napoje podajemy przez słomkę, a nie bezpośrednio z kubka. To również obniża ryzyko zachłyśnięcia się.
Jak pomóc seniorowi cierpiącemu na problemy z przełykaniem
Oprócz odpowiednio dostosowanej diety – istotne jest też właściwe ułożenie ciała podopiecznego. Najlepiej żeby senior był w pozycji siedzącej, a nie leżącej. Dodatkowo pomiędzy lędźwiową częścią kręgosłupa a oparciem warto umieścić poduszkę aby pozycja ciała była jak najbardziej wyprostowana. Dla osób leżących poleca się natomiast kołnierz ortopedyczny który pozwala utrzymać głowę w odpowiedniej pozycji. Co jeszcze możemy zrobić? Na przykład zmodyfikować proces podawania leków na bardziej przyjazny dla seniora. Poszukajmy odpowiedników przyjmowanych tabletek pod postacią proszku lub tabletek musujących, które łatwo i szybko można rozpuścić w wodzie. Poza tym w niektórych przypadkach dysfagii istnieje możliwość rozpoczęcia rehabilitacji z odpowiednio wykwalifikowanym terapeutą.
Podsumowanie
Chory, nawet leżący, musi jeść mniej więcej tyle samo ile osoba zdrowa. Powodem jest fakt, że zużywa on dużo energii z uwagi na toczący się w organizmie proces chorobowy. Rolą opiekunki osoby starszej jest pomoc w procesie jedzenia i picia aby uniknąć szkodliwego odwodnienia i niedożywienia. Skutkiem niedożywienia jest większa podatność na infekcje, a nawet tworzenie się odleżyn. Ubytek masy mięśniowej pogarsza funkcje motoryczne, a uszkodzone przez niedożywienie tkanki wolniej się regenerują. Ułatwiajmy więc seniorowi proces jedzenia i picia na tyle, na ile to tylko możliwe. Dbamy w ten sposób nie tylko o zdrowie, ale także i dobre samopoczucie osoby starszej.
Dowiedz się więcej o pracy opiekunki seniora oraz o tym jak opiekować się osobą starszą po udarze.
Źródła:
[1] https://www.medonet.pl/magazyny/problemy-zywieniowe-w-chorobach,wyjatkowe-potrzeby-osob-z-dysfagia—dlaczego-tak-istotna-jest-postac-pokarmu-i-jego-sklad-jakosciowy,artykul,1721670.html
[2] https://www.wspolczesnadietetyka.pl/zywienie-osob-starszych/problem-dysfagii-u-osob-starszych-produkty-do-zageszczania-potraw-dostepne-na-polskim-rynku
