Rwą kulszową potocznie nazywa się nagłą, ostrą dolegliwość bólową w dolnym odcinku kręgosłupa. Ból jest umiejscowiony nad pośladkami i promieniuje zwykle do jednej nogi, często też towarzyszy mu sztywność mięśni, mrowienie czy brak czucia. Niestety, rwa kulszowa dotyka coraz większą liczbę seniorów, a do tego ma tendencję do nawracania. Co zrobić, gdy Twój podopieczny skarży się na ból nerwu kulszowego? Czy ataków można uniknąć? Jak wygląda leczenie? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w poniższym tekście. Zapraszamy do lektury!
Budowa kręgosłupa a objawy rwy kulszowej
Kręgosłup, jak sama nazwa wskazuje, zbudowany jest z kręgów. Pomiędzy nimi znajdują się tak zwane krążki międzykręgowe. Przez całą długość kręgosłupa biegnie rdzeń kręgowy, od którego odchodzą korzenie nerwowe. To właśnie one wychodzą z kanału kręgowego i tworzą nerwy docierające do najdalszych części ciała. Największym z nich jest nerw kulszowy. Buduje go aż pięć korzeni nerwowych, których początek leży w odcinku krzyżowo-lędźwiowym kręgosłupa. Nerw ten biegnie do nogi, a konkretnie – do jej tylnej części. Dlatego chorzy na rwę kulszową zwykle skarżą się na ból dolnej kończyny.
Objawy rwy kulszowej dość łatwo rozpoznać, ale chorzy często mają problem z powiązaniem ich z właściwą dolegliwością. Dotyczy to głównie pierwszego ataku bólu. Senior może twierdzić, że nadwyrężył sobie mięśnie lub przeciążył je na spacerze czy podczas gimnastyki. Jego teoria zdaje się sprawdzać, zwłaszcza że boli go przecież łydka, udo albo pośladek. Opiekunka przyjmuje wyjaśnienie podopiecznego i robi wszystko, żeby mu pomóc – ale objawy nie mijają. Jak sprawdzić, czy to nie rwa kulszowa? Skup się na charakterystycznych objawach:
- Obserwuj, czy senior nie skarży się na coraz mocniejszy ból. Przy ataku rwy kulszowej dolegliwości często narastają.
- Przypomnij sobie, kiedy podopiecznego zaczęło boleć. W większości przypadków jest to epizod silnego bólu odcinka lędźwiowego kręgosłupa na skutek jego przeciążenia (dźwiganie, zła pozycja podczas snu, trening).
- Zapytaj, czy ból promieniuje do nogi i w jakich rejonach jest odczuwany. Przy rwie kulszowej może to być ból pachwiny, tylnej części uda, łydki, stopy albo palców u stóp. Wszystko zależy od miejsca, w którym podrażniony został nerw kulszowy.
- Dowiedz się, czy podopieczny ma inne dolegliwości: brak czucia w nodze, niedowład, mrowienie, drętwienie.
W trakcie ataku rwy kulszowej ból nasila się podczas poruszania, kichania czy kaszlu. Mogą się też zdarzyć problemy z oddawaniem moczu i wypróżnianiem. Warto zwrócić uwagę na te objawy, ale też pamiętać, że każdy przypadek jest inny. Rwa kulszowa objawia się w różny sposób, a ból może mieć inne nasilenie u każdego pacjenta.
Rwa kulszowa: najczęstsze przyczyny
Skąd bierze się rwa kulszowa? Bezpośrednim czynnikiem, który ją wywołuje, jest ucisk na nerw kulszowy. Korzenie tego nerwu znajdują się w odcinku lędźwiowo-krzyżowym (przez lekarzy oznaczany jako L5, L4, S1, S2 i S3). Łączą się one w jeden, duży nerw, który przebiega pod mięśniami pośladkowymi i biegnie dalej, do kończyny dolnej (aż do stopy). Nerw kulszowy to największy nerw, jaki znajduje się w ciele człowieka, dlatego ucisk na niego może sprawić sporo problemów. Do ucisku nerwu kulszowego dochodzi na skutek:
- potocznie rozumianego „wypadania dysku” – czyli wypadania krążka międzykręgowego i wywierania ucisku na korzeń nerwowy w odcinku lędźwiowo-krzyżowym,
- zwyrodnień – stenozy (zwężenia kanału kręgowego) i kręgozmyku (przesunięcie kręgów względem siebie),
- pojawienia się guzów, torbieli albo innych zmian uciskających na nerw kulszowy,
- nadmiernego napięcia mięśni w okolicy dolnych pleców i pośladków.
Na ataki rwy kulszowej najczęściej cierpią osoby, u których doszło do zwyrodnienia krążków międzykręgowych. Dotyczy to w szczególności seniorów (zwyrodnienia rozwijają się wraz z wiekiem), ale nie tylko. Istnieją czynniki, które znacznie przyspieszają powstanie zwyrodnień kręgosłupa lędźwiowego. Są to na przykład nieleczona otyłość, brak lub niska aktywność fizyczna, ciężka praca fizyczna lub praca siedząca, a także brak dbania o mobilizację kręgosłupa.
Metody leczenia rwy kulszowej u seniora
W rwie kulszowej stosuje się głownie leczenie objawowe – chodzi o to, by zmniejszyć dolegliwości bólowe i umożliwić choremu normalne funkcjonowanie. Lekarze przepisują leki zawierające ibuprofen albo diklofenak. Warto wiedzieć, że paracetamol zwykle okazuje się nieskuteczny. Chory powinien też pozostawać w łóżku, leżeć i odpoczywać. Zaleca się pozycję na plecach z podłożoną pod kolana poduszką albo na boku – wtedy kolana powinny być zgięte. Pacjentom przepisuje się także maści i kremy przeciwbólowe. Dobrym pomysłem jest stosowanie domowych metod uśmierzania bólu, jak chociażby ciepły termofor. Często pomocna bywa fizjoterapia, czyli ćwiczenia w wodzie, które rozluźniają mięśnie, a także taping (oklejanie plastrami).
W przypadku, gdy ból wywołany przez atak rwy kulszowej trwa ponad 2-3 dni i nie pomagają żadne leki, konieczna jest wizyta u lekarza. Specjalista przepisze silniejsze leki przeciwbólowe na receptę, lekarstwa rozluźniające mięśnie, a także uspokajające. Być może potrzebna będzie dalsza, pogłębiona diagnostyka: rezonans magnetyczny, tomografia kręgosłupa, badanie RTG. Badania te pomagają w ustaleniu miejsca, w którym występuje ucisk na nerw kulszowy. Ostatecznością jest leczenie operacyjne. Lekarze stosują je u chorych z dużymi zwyrodnieniami kręgosłupa lędźwiowego i tylko wtedy, gdy leczenie nie przynosi efektów, a problemy się pogłębiają. Operacja jest też rozwiązaniem dla tych pacjentów, u których rwa kulszowa powoduje niedowład części dolnej kończyny.
Źródła:
[1] http://www.karski.lublin.pl/bole_krzyza_back_pain.pdf
[2] Robert Zbigniew Haładaj, Julia Pingot, Mariusz Pingot: Ocena jakości życia pacjentów z zespołami korzeniowymi, publikacja w: Polski Merkuriusz Lekarski, ISSN 1426-9686, [0032-3756], 2015.
