Zapalenie płuc u senioraJedną z najbardziej podstępnych i trudnych do wyleczenia chorób seniorów jest zapalenie płuc. Często rozwija się niepostrzeżenie, a także daje nietypowe objawy. Zdarza się, że stan zdrowia podopiecznego pogarsza się nagle i nieoczekiwanie, dlatego nie należy zwlekać z wizytą u lekarza. Na jakie objawy zwrócić uwagę? Jak wygląda leczenie i czy można zapobiec rozwojowi zapalenia płuc u seniora? Sprawdźmy!
Przyczyny powstania zapalenia płuc
Warto wiedzieć, że zapalenie płuc u osób starszych jest wysoce niebezpiecznym stanem. W grupie wiekowej powyżej 65. roku życia obserwuje się czterokrotnie zwiększoną zachorowalność na tę chorobę, a także większą śmiertelność. Ryzyko śmierci z powodu zapalenia płuc wzrasta tutaj trzy razy. Istnieją pewne czynniki, które na to wpływają, jak chociażby:
- wiek (65-70 lat i więcej),
- niedożywienie, odwodnienie,
- zaburzenia połykania (prowadzące do zachłystowego zapalenia płuc): często są wynikiem chorób neurologicznych, jak otępienie, udar mózgu, zaburzenia świadomości,
- zmniejszenie odruchu kaszlu,
- wielochorobowość,
- unieruchomienie w łóżku lub na wózku,
- immunosupresja,
- choroby płuc, serca,
- używki (alkohol, nikotyna).
Specjaliści wyróżniają kilka rodzajów zapalenia płuc, na jakie mogą zachorować osoby starsze. Najczęściej spotyka się odoskrzelowe zapalenie płuc, ale zdarzają się też przypadki zapaleń zachłystowych i szpitalnych. I o ile pierwszy rodzaj choroby dotyka zarówno młodszych, jak i starszych ludzi, o tyle dwa kolejne są typowe dla osób w podeszłym wieku. Dlatego dziś przyjrzymy się właśnie im.
Zacznijmy zatem od zachłystowego zapalenia płuc. U zdrowych osób do płuc trafiają czasem niewielkie ilości wydzieliny z gardła i jamy ustnej, ale są usuwane za pomocą kaszlu. Jest to swoista ochrona przed infekcjami płuc. Natomiast u seniorów, którzy cierpią na zaburzenia połykania, są leżący, mają problemy neurologiczne i psychologiczne, mechanizm ten nie zadziała tak dobrze. U niektórych osób czynnikiem ryzyka są stosowane leki (na przykład uspokajające) oraz osłabienie. W efekcie dochodzi do zachłyśnięcia się płynem i do infekcji, czyli zapalenia płuc albo ropnia płuca. Niestety, zachłystowe zapalenie płuc często nie rokuje najlepiej, zwłaszcza gdy towarzyszą mu choroby współistniejące.
Szpitalnym zapaleniem płuc nazywamy natomiast infekcję, która pojawia się po 48 godzinach po przyjęciu chorego do szpitala. Odpowiadają za nie zakażenia wirusami, grzybami lub bakteriami. Szybciej zachorują osoby w podeszłym wieku, wymagające długiej hospitalizacji, często zażywające antybiotyki, otyłe, z zaburzeniami odżywiania, palące i pijące alkohol. Chorują osoby potrzebujące intubacji i mechanicznej wentylacji, a także seniorzy cierpiący na ciężkie postacie chorób przewlekłych.
Zapalenie płuc: objawy, które powinny zaniepokoić
Zwykle zapalenie płuc jest w stanie rozpoznać lekarz rodzinny – do diagnozy wystarczy podstawowe badanie podmiotowe. Lekarze rozszerzają je też o rentgen płuc i podstawowe badania krwi. Warto pamiętać, że u starszych osób często nie występują charakterystyczne dla zapalenia płuc objawy. Zamiast gorączki (zdarza się ona u 50-70% chorych seniorów) można zaobserwować u nich obniżenie ciśnienia czy majaczenie. To jednak nie jedyne objawy, które powinny zaniepokoić opiekunkę. Przy zapaleniu płuc często obserwuje się:
- przyspieszony oddech,
- „rzężenie” i „furkotanie” w płucach,
- mokry, ostry i męczący kaszel,
- ból i ucisk w klatce piersiowej,
- uczucie duszności,
- zaburzenia świadomości (halucynacje, zaburzenia uwagi, rytmu dnia i nocy),
- problemy żołądkowe,
- skłonność do utraty równowagi,
- osłabienie,
- nasilenie objawów chorób przewlekłych,
- utratę masy ciała, brak apetytu.
Zapalenie płuc u seniora może trwać kilka tygodni. Zwykle po 2-3 tygodniach objawy powoli ustępują. Jeśli po tym czasie nie ma poprawy, trzeba zrobić dokładniejsze badania. To bardzo ważne, gdyż u seniorów zapalenie płuc nierzadko kończy się powikłaniami. Może dojść do formowania się skrzepów w naczyniach, przewlekłego podrażnienia płuc, powstania ropnia w płucu, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, a nawet do sepsy.
Leczenie zapalenia płuc u seniorów
Jeżeli chory ma powyżej 65 lat, choruje przewlekle lub nie ma kogoś, kto mógłby się nim zaopiekować podczas choroby – trafia na leczenie do szpitala. Bardzo ważne jest, w jakim miejscu i w jakich okolicznościach doszło do zakażenia. W szpitalach czy domach seniora panują wielooporne bakterie, które trzeba zwalczać specjalnie dobranymi antybiotykami. Lekarz zapewne zapyta też, czy podopieczny brał tego typu lek w ciągu ostatnich 3 miesięcy.
Zapalenie płuc jest podstępną i groźną chorobą. Dlatego dobrze jest robić wszystko, by do niego nie doszło. Doskonałym narzędziem w walce z chorobą są szczepienia. Osobom starszym zaleca się szczepienie przeciw grypie i pneumokokom. Warto, by opiekunka porozmawiała o tej możliwości z seniorem i jego rodziną. A co może zrobić na co dzień? Przede wszystkim dopilnować, by podopieczny przyjmował prawidłową pozycję ciała podczas jedzenia. Jeśli senior przyjmuje pokarmy, leżąc, może dojść do zachłystowego zapalenia płuc. Zachęć go więc, by spożywał posiłek przy stole. Gdy jest taka potrzeba (na przykład przy chorobach otępiennych lub zaburzeniach połykania) możesz rozdrobnić pokarm. Bardzo ważna jest też pozycja spania – nie powinno się wtedy uciskać płuc, zwłaszcza gdy mają w sobie wydzielinę chorobową. Dbaj też, by senior prowadził zdrowy tryb życia: miał wystarczającą dawkę ruchu, nawet w formie statycznych ćwiczeń, a także jadł zbilansowane posiłki. Przy zapaleniu płuc sprawdzą się również inhalacje lekami albo solą fizjologiczną.
Ciężkie i długotrwałe zapalenia płuc wymagają późniejszej rehabilitacji. Najczęściej stosowane zabiegi to między innymi terapia oddechowa, poprawa wydolności wysiłkowej i zwiększenie przepływu wydzieliny z płuc (aby całkowicie ją usunąć). Niekiedy potrzebne jest wspomaganie w postaci urządzeń stymulujących odkrztuszanie. Chorych zachęca się, by w miarę możliwości wstawali z łóżka, gdyż rokowania u osoby leżącej są znacznie gorsze.
Podsumowanie
Zapalenie płuc u seniora różni się od tego diagnozowanego u młodszych osób i u dzieci. Niekiedy u podopiecznego nie występują ani kaszel, ani gorączka i dreszcze, a dominują mniej popularne objawy. Dodatkowo osoby starsze cierpią na choroby przewlekłe, co może zaostrzać przebieg zapalenia płuc i pogarszać rokowania. Dlatego jeśli jakiekolwiek objawy Cię niepokoją, skontaktuj się z lekarzem podopiecznego. Zapalenie płuc u seniora, zwłaszcza nieleczone, może zagrażać jego życiu.
Źródła:
[1] Zapalenie płuc u osób w podeszłym wieku. Dr n. med. Katarzyna Broczek, Klinika Geriatrii, Warszawski Uniwersytet Medyczny
[3] Pozaszpitalne zapalenie płuc u chorych w starszym wieku z chorobami współistniejącymi. Emilia Rymkiewicz, Sylwia Milaniuk, Agata Rękas-Wójcik, Grzegorz Dzida, Jerzy Mosiewicz; Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny Nr 1 w Lublinie
[4] https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/view/42305/30123
Dobrostan opiekunki: czym jest i jak o niego dbać? 