Rozpoznawanie i leczenie zaparć u osób starszych

Zaparcia to problem, który dotyka wielu osób starszych. Dolegliwość ta, zwłaszcza jeśli jest przewlekła, mocno obniża jakość życia seniora. Przyczyny zaparć mogą być różne – najczęściej jest to nieprawidłowa dieta lub tryb życia. Dziś wspólnie przyjrzymy im się nieco bliżej. Poznasz kilka skutecznych, domowych sposobów na leczenie zaparć i dowiesz się, co może powodować nawracanie dolegliwości. Zapraszamy! 

Zaparcia u seniorów: przyczyny występowania 

Powodów występowania zaparć u osób starszych może być bardzo dużo. Jednak najczęściej spotyka się naturalne spowolnienie metabolizmu oraz osłabienie mięśni jelit. Proces ten nasila się wraz z wiekiem i stopniowo może prowadzić do problemów z wypróżnianiem. Nie bez znaczenia jest też tryb życia, jaki prowadzi senior. Często ze względu na stan zdrowia ogranicza on aktywność fizyczną. Długotrwały brak ruchu skutkuje spowolnioną perystaltyką jelit, co z kolei powoduje trudności w wypróżnianiu. Na pracę jelit wpływa też dieta, a dokładnie – ilość błonnika w codziennych posiłkach. Największa ilość tego składnika znajduje się w świeżych warzywach i owocach. Niestety, podopieczni często nie chcą ich jeść ze względu na problemy z żuciem i gryzieniem. W efekcie u wielu seniorów pojawiają się niedobory błonnika, a ich najbardziej widocznym objawem są właśnie zaparcia. Należy też pamiętać o lekach, które bierze osoba starsza. Niektóre z nich (przeciwbólowe, antydepresanty, leki na nadciśnienie) mogą powodować problemy z wypróżnianiem. Przyczynami zaparć bywają również choroby przewlekłe – cukrzyca, niedoczynność tarczycy, choroba Parkinsona czy depresja. 

Przyczyny zaparć u seniora

Warto pamiętać, że zaparcia występujące u osób starszych mogą mieć złożoną przyczynę. Jednym z „winowajców” są wspomniane przed chwilą leki i choroby. Niektóre z nich mogą bowiem powodować problemy z wypróżnianiem. Należy też ostrożnie łączyć ze sobą lekarstwa, a przed wprowadzeniem nowego wyrobu skonsultować się z lekarzem. Senior, który cierpi na chorobę przewlekłą, również powinien być pod stałą opieką specjalisty. Niektóre schorzenia mogą bowiem dawać nieswoiste objawy, takie jak zaparcia – a tylko szybka reakcja pozwoli sobie z nimi poradzić. Choroby takie, jak cukrzyca, niedoczynność tarczycy, choroba Parkinsona i schorzenia neurologiczne, mogą wpływać na pracę jelit oraz mięśni odpowiedzialnych za wypróżnianie. Problemy z zaparciami nasilają także takie dolegliwości, jak zespół jelita drażliwego czy uchyłkowatość jelita grubego. Lekarz postawi diagnozę i wdroży odpowiednie leczenie, które ułatwi podopiecznemu życie. 

Leczenie zaparć u osób starszych 

Kluczową kwestią w leczeniu zaparć jest wprowadzenie zmian w diecie i stylu życia. Senior powinien jeść więcej produktów bogatych w błonnik. Zadbaj więc, aby na jego talerzu pojawiały się produkty pełnoziarniste: brązowy ryż, pieczywo, płatki owsiane. Do każdego posiłku dodawaj warzywa albo owoce. Najlepiej sprawdzą się tutaj brokuły, szpinak, jabłka i gruszki. Zachęcaj podopiecznego do picia przynajmniej 6-8 szklanek wody dziennie. Zimą można dostarczać płyny za pomocą soków owocowych i warzywnych, zup, gulaszów i innych bogatych w wodę potraw. Przy zaparciach dobrze jest za to unikać kofeiny i alkoholu, które mogą prowadzić do odwodnienia. Codziennie przygotowuj osobie starszej napar z siemienia lnianego – poprawia on perystaltykę jelit i ułatwia wypróżnianie. Na deser podaj jogurt naturalny z owocami: to skarbnica probiotyków, korzystnie wpływających na florę bakteryjną jelit. A do posiłku podawaj delikatne zioła, jak mięta, rumianek czy koper włoski. Ustal wspólnie z seniorem pory posiłków i trzymajcie się ich. Usuń z otoczenia podopiecznego wszelkie rozpraszacze i zachęć, żeby skupił się na jedzeniu. Regularne, spokojne i dokładne przeżuwanie pokarmów wspomaga trawienie. 

Jak wspomagać leczenie zaparć u osób starszych?

Bardzo ważnym elementem profilaktyki i leczenia zaparć jest aktywność fizyczna. Codzienny ruch stymuluje mięśnie – także te głębokie, odpowiedzialne za pracę jelit. Warto dobrać ćwiczenia, które nie tylko będą skuteczne, ale też sprawią seniorowi radość. Przed podjęciem jakiejkolwiek aktywności dobrze jest skonsultować się z lekarzem, zwłaszcza jeśli podopieczny cierpi na chorobę przewlekłą. Dla seniorów zwykle bezpieczne są: 

• spacer – wystarczy codziennie wyjść na 15-20 minut, by poprawić trawienie; 

• rozciąganie – delikatny trening pomoże uelastycznić mięśnie i podniesie ogólną sprawność seniora; 

• joga – w wielu szkołach dostępne są specjalne kursy dla osób starszych, oparte na łagodnych pozycjach; 

• zajęcia w wodzie – pływanie lub aqua aerobik nie obciążają stawów, a przy tym poprawiają krążenie i wydolność organizmu; 

• tai chi – to wschodnia sztuka walki, która poprzez poprawę równowagi i koordynacji wspiera funkcjonowanie narządów wewnętrznych. 

Aktywność fizyczna to nie tylko ćwiczenia. Również codzienny ruch, jak drobne prace w domu i ogrodzie czy wchodzenie po schodach, pomaga redukować zaparcia. Senior, który regularnie się rusza, jest zdrowszy, pogodniejszy i po prostu łatwiej i lepiej mu się żyje. 

Zaparcia u seniora: wskazówki dla opiekunki 

Opieka nad osobą cierpiącą na zaparcia to trudne zadanie. Wymaga ono nie tylko wiedzy, ale praktycznego doświadczenia i odpowiedniego podejścia. Co możesz zrobić? Przede wszystkim zachęcaj seniora do samodzielności. Niech w miarę swoich możliwości przygotowuje posiłki bogate w błonnik. Upewnij się też, że podopieczny może bez problemów korzystać z toalety. Jeśli to konieczne, omów z rodziną instalację uchwytów albo podwyższenie siedziska. Pilnuj, by osoba starsza piła odpowiednią ilość wody – możesz w tym celu zainwestować w butelkę z podziałką. Po obiedzie idźcie na spacer, a po śniadaniu zróbcie kilka spokojnych ćwiczeń gimnastycznych. I przede wszystkim bądź cierpliwa i wyrozumiała. Zaparcia to dość wstydliwy problem, dlatego postaw na delikatność i taktowność. Załóż też specjalny zeszyt, w którym zanotujesz stosowane metody i ich skuteczność. Pomoże wam to podczas wizyt u lekarza. 

Domowe metody na zaparcia u seniora

Domowe sposoby na zaparcia zwykle są skuteczne. Istnieją jednak sytuacje, w których pomoc lekarza będzie konieczna. Bądź więc czujna i obserwuj swojego podopiecznego. Jeśli zauważysz u niego: 

• brak poprawy w ciągu dwóch tygodni (pomimo leczenia domowymi sposobami), 

• nieoczekiwaną zmianę rytmu wypróżnień i ból brzucha, 

• krwisty albo smolisty stolec, 

• nagłą utratę wagi, 

• ból brzucha albo odbytu w trakcie wypróżniania, 

• gorączkę, 

• długotrwałe nudności albo wymioty, 

– jak najszybciej umów się z nim do lekarza. Konsultacja jest konieczna również w sytuacji, gdy zaparcia pojawiły się nagle i pozornie bez przyczyny. Problemy z wypróżnianiem mogą bowiem być symptomem groźnych chorób, nawet takich jak nowotwór jelita grubego. Specjalista z pewnością zleci dodatkowe badania krwi, kolonoskopię, USG jamy brzusznej. Być może konieczne będzie leczenie farmakologiczne. Nie należy też zaniedbywać wizyt kontrolnych, nawet jeśli wydaje się, że problem nie jest poważny. Zaparcia mogą towarzyszyć wielu chorobom, dlatego tak ważna jest otwarta komunikacja z lekarzem. Tylko wtedy specjalista może szybko zdiagnozować pacjenta i rozpocząć skuteczne leczenie. 

 

Źródło: 

[1] Tomasz Sikorski Zaparcie w wieku podeszłym – odrębności diagnostyczne i terapeutyczne, [w:] Postępy Nauk Medycznych, t. XXIV, nr 5, 2011 

[2] http://www.pnmedycznych.pl/wp-content/uploads/2014/09/pnm_2011_424_434.pdf