Odleżyny to problematyczne schorzenie dotykające wielu seniorów. Jak im zapobiegać, a jeśli już wystąpią, to jak opiekować się podopiecznym z odleżynami? Temat jest delikatny i każda opiekunka osoby starszej powinna znać podstawowe zasady opieki nad taką osobą.
Co to jest odleżyna?
Z definicji odleżyną nazywamy ognisko martwicy które przechodzi w owrzodzenie skóry, tkanki podskórnej, a zdarza się że nawet mięśni i kości. Odleżyna powstaje na skutek długotrwałego ucisku który powoduje niedotlenienie tkanek. Najczęściej tworzy się w miejscu w którym podłoże styka się z częściami kostnymi czyli w okolicy pośladków, na piętach, kostkach oraz w okolicy kości krzyżowej. Przypadłość dotyka wielu seniorów leżących lub mających problemy z poruszaniem się. Poza tym na schorzenie szczególnie narażone są osoby otyłe (zbyt duży nacisk), niedożywione (cienka tkanka podskórna), chorujące na cukrzycę, miażdżycę i choroby układu oddechowego. [1]
Skala klasyfikacji odleżyn
Odleżyny klasyfikujemy według skali Torrance’a. Mamy pięć stopni zaawansowania schorzenia. Od delikatnych uszkodzeń skóry po uciążliwe i trudne do zagojenia rany powodujące ból i dyskomfort.
Stopień I – zaczerwienienie które blednie po naciśnięciu.
Stopień II – zaczerwienienie nieblednące. Może mieć miejsce uszkodzenie naskórka, pęcherze lub obrzęk. Może pojawić się też ból.
Stopień III – uszkodzenie skóry głębokie sięgające aż do tkanki podskórnej. Dookoła rany widać obrzęk i rumień. Jej dno zawiera żółte masy rozpadających się tkanek bądź czerwoną ziarninę.
Stopień IV – uszkodzenie obejmuje już tkankę podskórną, a rana zawiera czarne masy martwicze. Martwica może zająć także tkanki otaczające, natomiast brzeg samej rany jest zazwyczaj dobrze odgraniczony.
Stopień V – w ostatnim stadium głębsza martwica obejmuje głębsze tkanki takie jak mięśnie, stawy, a nawet kości. Dno rany jest koloru czarnego. [2]
Pierwsze objawy odleżyn – kiedy zareagować?
W przypadku odleżyn zdecydowanie lepiej jest zapobiegać niż leczyć ponieważ sam proces zdrowienia może zająć od kilku, do kilkunastu miesięcy. Do pierwszych, niepokojących sygnałów należy informacja o nadwrażliwości skóry oraz widoczne zaczerwienienie lub zasinienie blednące przy nacisku. Możliwy jest również ból czy sączenie się płynu surowiczego. Już w tym momencie warto wprowadzić profilaktyczne działania o których piszemy poniżej.
Babcine sposoby na odleżyny
Na wstępie warto zaznaczyć, że babcine sposoby na odleżyny tyczą się stopnia I oraz II, natomiast kolejnymi zajmuje się już personel medyczny. Przed podjęciem jakichkolwiek działań konieczna jest oczywiście konsultacja z lekarzem lub pielęgniarką aby opiekunka osoby starszej nie pogorszyła stanu chorego.
Domowe sposoby na odleżyny obejmują lekkostrawną i wysokobiałkową dietę ponieważ to właśnie białko pozytywnie wpływa na proces gojenia się ran. Regularne 4-5 posiłków powinno być bogatych w witaminy A, C i E oraz minerały takie jak krzem i cynk. W razie potrzeby warto rozważyć suplementację ponieważ te składniki również wspomagają regenerację tkanek. Kolejnym sposobem jest częsta zmiana pozycji ciała chorego. Najlepiej jest zmieniać ją co 2-3 godziny poprzez układanie seniora na brzuchu, na plecach lub na boku. Zwracajmy uwagę szczególnie na nogi aby się one wzajemnie nie uciskały.
Poza tym ważna jest odpowiednia higiena opuchniętych i bolesnych miejsc. Do mycia stosujemy nieperfumowane mydło o delikatnym pH 5,5 lub preparaty myjące zawierające np. panthenol i olejki. Skórę delikatnie osuszamy, bez pocierania, a następnie nawilżamy i natłuszczamy. Pomoże także poprawiający krążenie masaż lub delikatne poklepywanie. Wszystko oczywiście wcześniej umytymi dłońmi – dbanie o higienę jest tutaj bardzo istotne. U chorego możemy zastosować krem na odleżyny zawierający tlenek cynku czy natłuszczające olejki i oliwki dla dzieci.
Dodatkowo warto zasugerować kupno specjalnego materaca przeciwodleżynowego oraz zainwestować w miękką pościel bez szwów i guzików. Pościel często zmieniamy. Stosujemy też środki pomocnicze które zabezpieczą podrażnione miejsca przed uciskiem. Należą do nich nadmuchiwane opaski, poduszki z pianogumy pod pośladki, kółka z waty pod pięty i łokcie czy kółko gumowe. Ponadto unikamy wilgoci czyli dbamy o to, aby bielizna seniora była przewiewna i oddychająca, pościel sucha a pieluchy regularnie zmieniane.
Leczenie odleżyn – jak poradzić sobie z kłopotliwym schorzeniem
Kiedy babcine sposoby na odleżyny już nie wystarczą i mamy do czynienia z kolejnymi stadiami choroby – konieczne jest zastosowanie leków przeciwbólowych, antybiotyku, a nawet hospitalizacja i ingerencja chirurga. Stosuje się też specjalistyczne opatrunki które przyspieszają gojenie się ran i przynoszą ulgę pacjentowi. Zachowują one sporą wilgotność między raną a opatrunkiem. Nie podrażniają i mają zdolność usuwania chorobotwórczego wysięku. Poza tym łatwo je wymieniać, a ich zakładanie i noszenie nie sprawia bólu. A dla codziennego życia seniora ten mały szczegół może mieć naprawdę duże znaczenie.
Przeczytaj więcej o pracy opiekunki osoby starszej oraz o tym jak opiekować się podopiecznym z niepełnosprawnością.
Źródła:
[1] https://www.doz.pl/czytelnia/a14295-Domowe_sposoby_na_odlezyny
[2] https://pl.wikipedia.org/wiki/Odle%C5%BCyna
