Dieta dla osób chorych na Alzheimera

Choroba Alzheimera, tak jak inne schorzenia neurodegeneracyjne, jest nieuleczalna. Można jedynie spowolnić jej przebieg i opóźnić rozwój. Jak to zrobić? Jednym ze sposobów jest stosowanie odpowiedniej diety. Badania przeprowadzane przez naukowców dowodzą, że określone składniki odżywcze mogą być pomocne w utrzymaniu zdrowia mózgu. To dobra wiadomość zarówno dla seniorów chorych na otępienie starcze, jak i dla ich opiekunów. Co zatem powinien jeść podopieczny z Alzheimerem? 

Znaczenie witamin i minerałów w chorobach otępiennych 

Do najważniejszych składników odżywczych, które pozytywnie wpływają na organizm chorego, należą witaminy z grupy B oraz kwas foliowy. Zacznijmy od tego drugiego. Niedobór kwasu foliowego może prowadzić do podwyższenia poziomu homocysteiny, a to nierzadko przyczynia się do uszkodzenia delikatnych struktur neuronowych w mózgu. Aby temu zapobiec, dobrze jest włączyć do menu seniora zielone warzywa liściaste, szpinak, brokuły, fasolę i soczewicę. Żeby przyjęty kwas foliowy działał bez zarzutu, potrzebna będzie witamina B12. W podeszłym wieku jej wchłanianie z przewodu pokarmowego często jest zaburzone. Warto więc położyć na talerzu podopiecznego mięso, ryby, nabiał i jaja. O odpowiedni poziom homocysteiny w organizmie dba też witamina B6, która znajduje się w produktach pełnoziarnistych, orzechach, bananach i ziemniakach. 

Dieta dla osób chorych wymaga odpowiedniego przygotowania. Planując menu dla seniora chorego na Alzheimera, dobrze jest zwrócić uwagę na kwasy tłuszczowe omega-3. To one pełnią kluczową rolę w prawidłowym funkcjonowaniu mózgu i są pomocne w leczeniu oraz profilaktyce chorób otępiennych. Osoba starsza, która regularnie przyjmuje kwasy omega-3 w diecie, może zaobserwować: 

• poprawę pamięci i funkcji poznawczych, 

• spowolnienie postępu zdiagnozowanej choroby Alzheimera, 

• lepsze zapamiętywanie informacji i uczenie się nowych rzeczy. 

U zdrowych osób kwasy omega-3 zmniejszają ryzyko rozwoju demencji i chorób otępiennych. A gdy już pojawią się pierwsze objawy, składnik ten również działa korzystnie, ale w inny sposób – redukuje obecne w mózgu stany zapalne. Źródłem kwasów omega-3 są tłuste ryby morskie, jak łosoś, makrela, śledź i sardynki. Do diety podopiecznego włącz orzechy włoskie, siemię lniane i nasiona chia.

Ostatnie, ale nie mniej ważne, są tak zwane witaminy antyoksydacyjne (A, C i E) oraz cholina. Źródła tych witamin to orzechy, nasiona, oleje roślinne, cytrusy, papryka, brokuły, warzywa pomarańczowe i zielone liściaste. Natomiast cholinę znajdziemy w jajach, wątróbce, mięsie drobiowym, rybach, brokułach i kalafiorze.

Dieta MIND, czyli jadłospis w chorobie Alzheimera 

Czym jest dieta MIND? Nazwa to skrót od angielskiego „Mediterranean-DASH Intervention for Neurodegenerative Delay”, oznaczającego połączenie diety śródziemnomorskiej, uważanej za najzdrowszą, z dietą DASH. Sam skrót również może nam wiele powiedzieć – po angielsku „mind” znaczy „umysł”. Jest to stosunkowo nowe podejście do żywienia seniorów chorych na schorzenia otępienne. Posiłki są komponowane w taki sposób, by chronić funkcje poznawcze pacjenta i minimalizować ryzyko wystąpienia lub rozwoju choroby Alzheimera. Do najważniejszych założeń diety MIND należy: 

• zwiększenie ilości warzyw w posiłkach – przede wszystkim zielonych liściastych, jak szpinak, jarmuż, rukola, sałata rzymska (minimum 6 porcji na tydzień). Inne warzywa powinno się jeść przynajmniej raz dziennie, 

• jedzenie orzechów, najlepiej codziennie po ok. 30 gramów, 

• spożywanie owoców jagodowych (borówek, truskawek) jako przekąskę co najmniej 2 razy w tygodniu, 

• budowanie posiłków na pełnoziarnistych produktach zbożowych – 3 razy dziennie, 

• włączenie do diety roślin strączkowych, 

• jedzenie ryb, zwłaszcza tłustych, morskich, minimum raz w tygodniu i drobiu dwa razy w tygodniu, 

• odstawienie tłuszczów zwierzęcych na rzecz oliwy z oliwek. 

W diecie MIND należy natomiast ograniczyć czerwone mięso, masło, margarynę, ciasta, słodycze, a także smażone potrawy i fast foody. Zawierają one sporo tłuszczów trans, nasyconych kwasów tłuszczowych i cukrów prostych. Te składniki negatywnie działają na organizm: wywołują stany zapalne, powodują stres oksydacyjny, a nawet spowalniają pracę mózgu. Niewskazany jest także alkohol, zwłaszcza w nadmiernych ilościach, gdyż uszkadza komórki mózgowe. 

Przestrzeganie powyższych zaleceń może pomóc w obniżeniu ryzyka rozwoju choroby Alzheimera nawet do 53%. Dieta dla osób chorych (MIND) wpływa korzystnie na ogólny stan zdrowia chorego: wspomaga funkcje poznawcze, usprawnia pracę układu sercowo-naczyniowego i przyczynia się do wydajniejszej pracy mózgu. 

Problemy żywieniowe w chorobie otępiennej 

Schorzenia otępienne, takie jak choroba Alzheimera, niosą za sobą wiele poważnych konsekwencji. Należą do nich chociażby zaburzenia żywienia. Chory senior może nie mieć apetytu – jest to spowodowane zmianami odczuwania smaku i zapachu oraz zaburzeniami poznawczymi. Innym objawem są trudności w jedzeniu samodzielnie. Osobę chorą na Alzheimera nierzadko trzeba karmić, gdyż ma ona problemy z koordynacją ruchową, a często też zapomina o posiłkach. Jedzenie może jej się również kojarzyć z nieprzyjemnymi odczuciami. Winę za to w dużej mierze ponosi dysfagia, czyli zaburzenia połykania. Nie tylko zwiększają one ryzyko zachłyśnięcia, ale też prowadzą do niedożywienia, ze względu na to, że senior je coraz mniej. U wielu pacjentów obserwuje się zmiany preferencji żywieniowych. Podopieczny, który dotychczas unikał słodyczy, może nagle poprosić o naleśniki z dżemem i cukrem. Osobnym problemem jest jedzenie zbyt dużych ilości pokarmów. Zdarza się, że senior zapomina, iż zjadł już posiłek i nakłada sobie kolejną porcję. 

Jak można temu przeciwdziałać? Kluczem do sukcesu jest podawanie małych, ale regularnych i częstych posiłków. Dopasuj też konsystencję pokarmu do możliwości chorego – możesz miksować potrawy lub rozdrabniać je widelcem. Podawaj posiłki na kolorowych talerzach. Kontrast z jedzeniem pomoże seniorowi dostrzec jedzenie oraz jego ilość. Wyeliminuj też rozpraszające bodźce z otoczenia: wyłącz telewizor, zamknij okno. I przede wszystkim zachęcaj podopiecznego do samodzielnego jedzenia, ale bądź obok, na wypadek gdyby potrzebował pomocy. 

Choroba Alzheimera a niedożywienie u seniora 

Dużym problemem wśród osób starszych chorych na Alzheimera jest niedożywienie. Wynika ono często z niechęci do jedzenia, ale też z obecnych w chorobie zaników pamięci. Istnieją jednak skuteczne strategie radzenia sobie z niedożywieniem, nawet w tak trudnej sytuacji, jaką jest choroba otępienna. Jedną z nich jest fortyfikowanie posiłków, czyli wzbogacanie ich w składniki odżywcze. Do potraw można dodawać oliwę z oliwek, mleko w proszku, zmielone orzechy, a nawet specjalne preparaty białkowe. To zwiększa kaloryczność posiłku, ale objętość pozostaje taka sama. Jeżeli Twój podopieczny ma problemy z połykaniem, możesz spróbować zagęszczania płynów specjalnymi zagęszczaczami. Warto też dostosować konsystencję potraw do potrzeb seniora i podawać je tak, by zachęcały do zjedzenia. Dobrym pomysłem są zaplanowane przekąski między posiłkami. Zdrowy jogurt naturalny z owocami, smoothie owocowo-warzywne czy orzechy są sycące i nie nastręczają dużych trudności w jedzeniu. Warto też zaangażować podopiecznego w szykowanie posiłków – na tyle, na ile jest w stanie Ci pomóc. Istnieje duża szansa, że przygotowywanie jedzenia wpłynie pozytywnie na jego apetyt i zwiększy zainteresowanie posiłkiem. 

W wielu przypadkach odpowiednia dieta dla osób chorych wystarczy, by pokryć niedobory składników odżywczych. Niekiedy jednak niedobory są na tyle poważne, że konieczna okazuje się suplementacja. Nigdy jednak nie podejmuj takiej decyzji samodzielnie. Dobranie dawek w taki sposób, by całkowicie pokryły zapotrzebowanie chorego, może być trudne. Zawsze warto porozmawiać na ten temat z lekarzem i wykonać podstawowe badania. Zwykle w chorobie Alzheimera suplementuje się: 

• witaminy z grupy B, 

• witaminę D, 

• kwasy omega-3, 

• antyoksydanty. 

Jeśli u pacjenta występują ogólne niedobory składników odżywczych, lekarz może zalecić specjalne preparaty multiwitaminowe. Pamiętaj jednak, że mimo wszystko żaden suplement nie zastąpi w całości zdrowej, zbilansowanej diety. 

 

Źródła: 

[1] https://journals.viamedica.pl/polski_przeglad_neurologiczny/article/view/62161/47939 

[2] Anna Łucka, Radosław Magierski Nieprawidłowy stan odżywienia u pacjentów z chorobą Alzheimera, [w:] Aktualności Neurologiczne, wyd. 2018, nr 4., t. 17, s. 190-197. 

[3] https://publicum.umed.lodz.pl/info/article/AML4639a7502e5e4c5aa6c86d578f6fd23a/