Przewlekła biegunka u osoby starszej: co robić?

Proces starzenia wpływa na cały organizm człowieka. Zmniejsza się siła mięśni, gęstość kości, senior częściej i szybciej czuje zmęczenie. Zmienia się też praca narządów, między innymi układu pokarmowego. Żołądek osoby starszej jest bardzo podatny na te zmiany, dlatego wielu podopiecznych skarży się na problemy gastryczne. Jedną z najczęściej spotykanych dolegliwości jest biegunka. Gdy dokucza jednorazowo albo rzadko, nie trzeba się zbytnio martwić – to najczęściej niestrawność. Problem zaczyna się, gdy biegunka u osoby starszej staje się przewlekła. Jak pomóc seniorowi w takiej sytuacji? 

Układ pokarmowy seniora a biegunka

Dlaczego to właśnie osobom starszym najczęściej dokuczają dolegliwości żołądkowe? Spieszymy z wyjaśnieniem. Układ pokarmowy to struktura zbudowana głównie z mięśni gładkich, które z upływem lat ulegają osłabieniu. A to właśnie odpowiednie napięcie tych mięśni pozwala sprawnie przesuwać się masom pokarmowym – od przełyku, przez żołądek, do jelit. Odpowiadają za to tak zwane ruchy perystaltyczne. Od nich zależy, czy składniki odżywcze, witaminy i minerały obecne w zjedzonym pokarmie dobrze się przyswoją. Niestety, jak już wspomnieliśmy, z wiekiem napięcie mięśni spada. W efekcie senior zaczyna się skarżyć na konkretne dolegliwości. Jakie? Wszystko zależy od miejsca, w którym wystąpiło osłabienie mięśni. Jeżeli dotknie ono zwieracza przełyku, może wystąpić refluks, czyli zarzucanie treści pokarmowej z żołądka do przełyku. Spadek napięcia mięśni w okolicy jelit prowadzi natomiast do biegunek albo innych problemów z wypróżnianiem. 

Jak pokazują badania, częstym problemem wśród osób starszych jest przedostawanie się bakterii z jelita grubego do cienkiego. Dzieje się tak na skutek spadku tonusu zastawki krętniczo-kątniczej – fałdu, który oddziela od siebie oba jelita. Warto też wspomnieć, że seniorzy nierzadko unikają lekarzy, próbując leczyć się na własną rękę. Kupują więc w aptece środki rozkurczowe, inhibitory pompy protonowej czy preparaty z senesem. Niestety, mimo że te produkty można kupić bez recepty, nie zawsze okazują się pomocne. Jeśli chory stosuje je bez konsultacji ze specjalistą, mogą wręcz pogłębić problem. 

Przyczyny biegunki u osób starszych

O biegunce przewlekłej mówimy, gdy rozwolnienie trwa około 30 dni, a o ostrej, kiedy czas występowania objawów nie przekracza dwóch tygodni. Jednak każda z odmian biegunki jest wyczerpująca dla organizmu seniora. Kluczem do wyleczenia jest jak najszybsze rozpoznanie przyczyn dolegliwości. A te mogą być różne, zarówno przy biegunce przewlekłej, jak i ostrej. Oto kilka najpopularniejszych przyczyn biegunki: 

• rozrost bakteryjny, czyli SIBO, 

• nietolerancja laktozy, 

• resekcja jelita lub inne zabiegi chirurgiczne, 

• niedożywienie i wynikające z niego zaburzenia pracy przewodu pokarmowego, 

• cukrzyca, 

• przyjmowanie pewnych rodzajów leków, jak cytostatyki (w leczeniu nowotworów), antybiotyki, leki z grupy NLPZ, leki zmniejszające kwaśność żołądka czy moczopędne, 

Przyczyną wystąpienia biegunki przewlekłej może też być stosowanie niektórych ziół, a także spożywanie zdrowej żywności z dużą zawartością błonnika.  

Z kolei wystąpienie ostrej biegunki często wiąże się z zatruciem albo z zakażeniem przewodu pokarmowego drobnoustrojami. Przyczyną może tu być nadużywanie leków przeczyszczających, zatrucie pleśnią, grzybami, alkoholem. Ostra biegunka u osoby starszej może też wynikać z nadwrażliwości pokarmowej. 

Rodzaje przewlekłej biegunki 

Wyróżniamy kilka rodzajów biegunki przewlekłej: 

• Osmotyczna – często wynika z zażywania leków przeczyszczających z grupy środków osmotycznych. Powodem może być też przyjmowanie leków zobojętniających kwas solny. Nie bez wpływu pozostaje dieta: jeśli senior zjada słodycze bez cukru, ale za to z substancjami słodzącymi (maltitol, ksylitol, sorbitol), również może wystąpić biegunka. 

• Sekrecyjna – tu również winę mogą pełnić leki przeczyszczające, a także toksyny, alkohol i zaburzenia wchłaniania kwasów żółciowych w jelicie krętym. 

• Tłuszczowa – zazwyczaj towarzyszy zaburzeniom trawienia wynikającym z chorób przewlekłych, takich jak zapalenie trzustki, nowotwór trzustki czy mukowiscydoza. Niekiedy biegunka u osoby starszej jest też objawem zespołu rozrostu bakteryjnego albo cholestatycznych chorób wątroby. Wreszcie dochodzi do niej też na skutek zaburzeń wchłaniania w przebiegu celiakii, giardiozy, niedokrwienia jelita i enteropatii z utratą białka. 

U seniorów przewlekła biegunka miewa charakter zapalny. Taki typ dolegliwości można zaobserwować na przykład przy nieswoistym zapaleniu jelit, mikroskopowym albo niedokrwiennym zapaleniu jelita, nadwrażliwości pokarmowej, obniżonej odporności czy nowotworach jelit. Może też być wynikiem przedawkowania niektórych leków. 

Przewlekła biegunka u seniora: leczenie

Biegunka, zwłaszcza ta przewlekła, potrafi wyczerpać większość sił seniora. Dlatego – gdy tylko pojawią się objawy – konieczna jest konsultacja z lekarzem. Lepiej nie eksperymentować z leczeniem na własną rękę, gdyż może to przynieść więcej szkody, niż pożytku. Zachęć podopiecznego, by wykonał niezbędne badania i pokazał ich wyniki lekarzowi. Specjalista będzie chciał wiedzieć, w jakim stopniu senior jest odwodniony oraz jak wyglądają stolce. Na tej podstawie oceni charakter biegunki i jej możliwe przyczyny, a także dobierze odpowiednie leczenie. Jeżeli podopieczny cierpi na ciężkie odwodnienie, być może trzeba go będzie hospitalizować i nawadniać dożylnie. Podstawową metodą leczenia biegunki jest stopniowe nawadnianie chorego. Zwykle wystarczy wzbogacenie codziennej diety o większe ilości płynów. Lekarz może też zalecić podawanie seniorowi hipoosmolarnych doustnych glukozowo-elektrolitowych płynów nawadniających. Można je kupić w aptece. Chory powinien je pić często, po kilka łyków. Jeżeli lekarz podejrzewa niedobór witamin czy niedożywienie spowodowane biegunką, z pewnością skieruje seniora na dodatkowe badania. 

Leki stosowane w przewlekłej biegunce to loperamid albo diosmektyt. Występują one w postaci tabletek lub proszku do sporządzania zawiesiny doustnej. Dzięki ich przyjmowaniu zwiększa się wchłanianie wody w jelitach, przez co objawy biegunki stopniowo ustępują. 

Przy biegunce przewlekłej należy dużo odpoczywać i unikać wysiłku fizycznego. Gdy objawy zaczną ustępować, można stopniowo rozszerzać dietę, zaczynając od małych porcji i gotowanych, lekkich posiłków. Wraz z upływem czasu dołączaj do menu kolejne produkty, tak, by docelowo dieta stała się pełnowartościowa i zbilansowana. Dzięki temu uzupełnią się niedobory, które mogły powstać podczas biegunki. Całkowity powrót do zdrowia może potrwać nieco dłużej, dlatego wraz z seniorem uzbrójcie się w cierpliwość. Zdrowe posiłki, odpowiednie lekarstwa i odpoczynek pomogą podopiecznemu odzyskać siły. 

 

Źródła: 

[1] https://opieka.opiekunchorego.pl/zywienie/zywienie-w-chorobie/biegunka/ 

[2] https://www.mp.pl/pacjent/objawy/50644,biegunka